1-боб. СоғЛИҚни сақлаш тизимидаги ахборот технологиялари бериш

9.7. Қабул қилиш ва қўллаб-қувватлаш тизимлари.

Компьютер тизимлари диагностика ва даволашда тиббий эчимларни қўллаб-қувватлайди. Қарорни қўллаб-қувватлаш қарор қабул қилишни амалга оширувчи қарорларни қабул қилиш жараёнини осонлаштирадиган зарур ахборот ва тавсиялар билан таъминлайдиган тартиблар мажмуаси сифатида тавсифланиши мумкин. Медицина учун тиббий қарорлар қабул қилишни қўллаб-қувватлаш тизимлари тегишли мутахассислик бўйича шифокорнинг барча технологик жараёнларини автоматлаштиришга мўлжалланган ахборот тизимларини, яъни диагностика, даволаш, профильактика, ташкилий ва бошқа қарорлар қабул қилиш жараёнини ўз ичига олади.
Қарорларни қабул қилиш жараёни муайян математик усулларни танлаш ва улардан фойдаланишга асосланган: тизим таҳлиллари, операцияларни тадқиқ қилиш, прогнозлаш, оптималлаштириш ва симуляция моделлаш.
Прогнозлаш усуллари. Даволаш жараёнида шифокор, одатда, тарих, тўпланган тажриба, бемор ҳақида объектив маълумотлар ва аввалги даволаниш учун тананинг жавобига асосланган прогнозлаш муаммоларини ҳал қилиш керак. Врач бу ёки бошқа терапевтик таъсирларни танлайди, бу улардан фойдаланишда аниқ реакцияни кўрсатади.
Одатда прогноз фақат даволашнинг жорий ёки кейинги босқичига тўғри келади. Шу билан бирга, шифокор, даволаниш режимини танлаб, узоқ вақт давомида муайян таъсирни кутиш ҳуқуқига эга. Башоратнинг аниқлиги, асосан, олдиндан билиш билан белгиланади, бироқ, иштирок этувчи омиллар сони муҳим аҳамиятга эга.
Шу муносабат билан олдиндан ахборотни тизимлаштириш ва объектив усулларни ва прогнозлаштириш воситаларини ишлаб чиқиш зарур. Ҳозирги вақтда прогноз учун 100 дан ортиқ усуллардан фойдаланилади, уларнинг асосий қисмини: экстраполяция, эксперт баҳолаш, морфологик тақсимлаш ва моделлаштириш.
Экстраполяция - яқин ўтмишда кузатилган воқеалар ва шароитларни келажакка ўтказиш. Морфологик парчаланиш усули муаммони башоратлаш мақсадларига ажратишни ўз ичига олади, лекин мақсадларнинг ҳар бирининг аҳамиятини аниқлаш муайян қийинчилик туғдиради.
Моделлаштириш усули келгусидаги тадбирларни мақбул абстракцияга асосланган. Мантиқий, ахборот ва математик моделлар мавжуд. Математик моделлаштириш усули энг кенг тарқалган ва айни пайтда жуда қатъийдир.
Эксперт баҳолаш усули технологияларни ривожлантириш йўналишларини танлаш, прогнозлаш даврларини баҳолаш ва технологиянинг характерли объектларини танлашда ижобий натижалар кўрсатди. Бу усул сифатли тартиблаштириш учун зарур ва зарур ва бошқа ҳолатларда кантитатив параметрларни прогноз қилиш билан боғлиқ эмас.
Тиббий прогнозлашда энг самарали усул - математик модель ва эксперт баҳолари. Математик модели ёрдамида прогнозлаш муаммоларни компьютерда ҳал қилишни талаб қилади. Қисқа муддатли (даволанишнинг бир босқичида), ўрта муддатли (беморнинг касалхонада даволанишининг бутун даври учун) ва узоқ муддатли прогнозни ажратиш.
Эксперт баҳолаш усули, одатда кейинги давр учун касалликнинг йўналишини баҳолаш учун ишлатилади, аммо математик моделлаштириш усули билан биргаликда (масалан, симуляция экспериментини ўтказишда) ўрта муддатли прогноз учун фойдаланиш мумкин. Математик моделдаги усул қисқа ва ўрта муддатли прогнозларни амалга ошириш имконини беради.
Шуни айтиб ўтиш керакки, ҳар қандай прогноз тури учун тиббий экспертларнинг фикри муҳим аҳамиятга эга ва иштирок этувчи шифокор прогнозлаш тизимининг ҳал қилувчи элементидир.