1-bob. Iqtisodiy tahlil va prognozlashning ilmiy asoslari

1.2.2-Rasm. Fanning o‘zlashtirish uslubiyati.

Prognozlashtirish o‘ta murakkab jarayon bo‘lib u oliy matematika va extimollar nazariyasi kabi fundamental fanlarni chuqur o‘zlashtirishni taqozo qiladi. Iqtisodiy jarayonlarni matematik modellashtirish va ularni amaliyotga keng qo‘llash usullarini ekonometirika, matematik statistika hamda iqtisodiy matematik modellar fanlari o‘rganadi. YUqorida qayd etilgan fanlarni amaliyotda keng qo‘llanishi, optimal va statistik masalalarni axborot texnologiyalari yordamida echish uchun albatta matematik dasturlashni bilish lozim bo‘ladi. SHuning bilan birgalikda prognozist, psixolog, optimist hamda yuqori darajada fikrlaydigan, atrof muhitga to‘g‘ri baho beradigan, kelajakni to‘g‘ri tassavvur qila oladigan faylasuf bo‘lishi kerak.

Fanning amaliy ahamiyati, uning murakkabligi o‘qituvchi va o‘rganuvchi talabalardan alohida uslubiy yondoshuvni talab qiladi. Fanning o‘zlashtirish uslubiyati 1.2.2-rasmda keltirilgan.

Hayotdagi har bir xodisa, voqea o‘rganiladi, tahlil qilinadi va shuning natijasida ma’lum fikr va xulosalar qilinadi. Tahlilning ob’ektlar xususiyatiga qarab bir nechta turlari va usullari mavjud.

Fizikaviy, kimyoviy va texnologik ob’ektlarni tahlil qilganda biz ushbu jarayonlarni ko‘ramiz, sezamiz. Iqtisodiy ob’ektlarni tahlil qilganda esa tassavvur qilamiz, abstrakt holatni tadqiqot qilamiz.

Iqtisodiy tahlilni ikki ob’ekt misolida, ya’ni, makroiqtisodiy va mikroiqtisodiy ko‘rinishda amalga oshirish mumkin. Makrodaraja mikrodarajadagi ob’ektlar ko‘rsatkichlarining yig‘indisidan kelib chiqadi. 1.2.2-rasmdagi ketma ketlik bo‘yicha fanning mazmuni makroiqtisodiy tahlilga va prognozlashga qaratilgan. Makroiqtisodiy ob’ektlarning xususiyatlariga qarab tahlil usullari tanlanadi va tahlil natijalari makrojarayonlarni prognozlashda bevosita qo‘llaniladi.

Prognoz natijalarini ilmiy asoslanganligi amaliyotda keng qo‘llanishining mumkinligi o‘rganib chiqiladi hamda tegishli xulosalar asosida ulardan amaliyotda rejalashtirish uchun qo‘llaniladi.