1. Biosferada moddalarning aylanishi; Tabiatdagi moddalarning katta geologik va kichik biologik aylanma harakatlari

Suksessiyalar davomida turlar o‘rtasidagi raqobat, munosabatlar tufayli asta —sekin barqaror kombinatsiyalar sodir bo‘ladi.
IV.4. Gomeostaz hodisasi. 1929 yil Uoltеr Kennon fanga gomеostaz (grеkcha homoios – o‘xshash, Stasis - holat) atamasini kiritdi. Gomеostaz–tabiiy tizimning (organizmning) uning asosiy strukturalarining, modda-energetik tarkibining muttasil tiklanib turishidir. Boshqacna aytganda u-organizm ichki muhitining jo‘shqin doimiyligi va shu holatni ushlab turishga yo‘naltirilgan boshqaruv mеxanizmi.
1878 yilda frantsuz fiziologi Klod Bеrnar “ichki muhitning doimiyligi yashashning asosiy omilidir” dеgan xulosaga kеlgan. Boshqacha aytganda, organizm faol yashashi uchun uning hujayralari boshqarilib turiladigan muhitda bo‘lishi zarur. Hayvonlar organizmi ichki muhiti bir nеcha mеxanizmlar yordamida boshqarib turilar ekan. Shuning uchun ham ichki muhit tarkibi chеklangan o‘zgarishlarga uchraydi va doimiyligi saqlanib turadi.
Gomeostatlik—har qanday ekologik tizim yashashining eng muxim shartidir, biroq xar xil turkumlarda uning belgilari va qonuniyatlari bir xil emas.
Masalan , tabiiy biogeotsenozda gomeostaz bunday tizimning ochiqligi bilan ko‘llab-quvvatlanadi, ya’ni atrof-muhitdan uzluksiz axborot olib turadi. Fotosintez jarayoni o‘simliklarga quyosh energiyasi, kimyoviy moddalar massasining uzluksiz ta’minlab turadi. Assimilyasiya dissimilyasiya jo‘r ligida, moddalarning yig‘ilishi uning muttasil parchalanishi jo‘rligida ro‘y beradi.
Inson tomonidan yaratilgan (antropogen) ekologik tizim bunga to‘la misol bo‘la olmaydi.
XULOSA
Yer sharidagi ja’mi suvning qayerda mavjudligini izohlovchi quyidagi grafik va jadvalga e’tibor bering. Shu paytga kelib siz suvning aylanma xarakati yer sharidagi suvning xarakatini tasvirlashini bilasiz va quyidagi grafik va jadval yerdagi suvning ma’lum bir lahzadagi mavjud miqdorini tasvirlaydi. Agar siz ming yoki million yillar ilgariga qarasangiz bu raqamlar albatta boshqacha bo‘ladi.
E’tibor bering, taxminan 1,386 million kub kilometr million kub mil) dunyo suv zahirasidan 96 foizdan ortigi sho‘rlangandir. 68 foizdan ortiq chuchuk suv muzliklar da jamlangan. Yana 30 foiz chuchuk suv er ostidadir. Daryo va ko‘llar kabi yer usti chuchuk suv manba’lari faqatgina 93,100 kub kilometr (22,300 kub mil) ni tashkil qiladiki bu ja’mi suvning bir foizining 1/700 qismigagina teng xolos. Vaxolanki daryo va ko‘llar odamlar har kuni foydalanadigan suvning asosiy manba’idir.