1. Biologik membranalar: tuzilishi, kimyoviy tarkibi va asosiy vazifalari

68. Urug’lanish, uning biologik mohiyati va bosqichlari.
Urug’lanish ayol va erkak jinsiy xujayralarining qo’shilishidan iborat bo’lib, odatda bachadon nayining
ampulyar qismida kechadi. Ayollar jinsiy yo’llarida kapatsitatsiyaga uchragan spermagina urug’lantirish
qobiliyatiga ega. Urug’lanish jarayoni bir necha bosqichdan iborat:
■ Nurli toj hujayralari bilan aloqa vaqtida spermatozoid akrosomal reaksiyani yuzaga keltiradi, bunda akrosomadan gialuronidaza ajraladi va bu spermatozoidni yaltiroq pardaga kirishini ta’minlaydi.
■ spermatozoid yuzasidagi maxsus oqsillar ZP3 va ZP4 retseptorlari bilan bog’lanadi.
■ Birinchi spermatozoid yaltiroq parda orqali ovotsit plazmolemmasiga botib kirib, pufaklardan Ca2+ ajralishini, bu esa o’z navbatida kortikal donachalardan proteazalarning ajralishini ta’minlaydi. Kortikal reaktsiya ovotsitning butun yuzasi bo’ylab to’lqin kabi tarqaladi va natijada yaltiroq parda polispermiyaga qarshi perivitellin to’siq yoki urug’lanish qobig’iga aylanadi.
■ Ikkinchi tartibli ovotsit yadrosida meyozning ikkinchi bo’linishi yuz berib, bunda ikkinchi polyar tanacha va gaploid sonli xromosoma tutuvchi ayol pronukleusi hosil bo’ladi. Tuxum xujayraga kirgan spermatozoidning gaploid xromosoma tutuvchi yadrosi dekondensatsiyaga uchraydi va erkak pronukleusiga aylanadi. Ikkita
pronukleuslarning qo’shilishidan diploid sonli xromosomaga ega yangi hujayra, zigota hosil bo’ladi. Epiteliy hujayralari kiprikchalarining tebranishi, suyuqlikning oqimi va mushaklarning qisqarishi hisobiga zigotaning bachadon nayidan bachadonga harakatlanishi davomida uning maydalanishi kuzatiladi, bu 5 kun davom etadi.