1. Bakteriyalar haqida tushuncha Bakteriya va viruslarning xususiyatlari, ularni qo’llanishi Bakteriologik quroldan himoyalanish

Vabo (qadimgi yunon tilidan "safro" (safro emas) va ῥέω "oqim") - vabo bakteriyalari keltirib chiqaradigan o'tkir ichak kasalligi. U og'iz orqali yuqib ingichka ichakning shikastlanishi, suvli diareya, qusish, organizm tomonidan suyuqlik va elektrolitlarning tez yo'qolishi, organizmni suvsizlanishi bilan xarakterlanadi. Xavfli infektsiyalar qatoriga kiradi. Odatda epidemiya shaklida tarqaladi. Endemik o’choqlarlar Afrika, Janubiy Amerika, Hindiston va Janubi-Sharqiy Osiyoda joylashgan.
Infektsiya asosan dezinfektsiyalanmagan suv ichganda, ifloslangan suv havzalarida cho'milganda, suvni yutganda, shuningdek idishlarni ifloslangan suv bilan yuvganda paydo bo'ladi. Kasallik ovqat pishirish, saqlash, yuvish yoki tarqatish paytida yuqtirilgan oziq-ovqat mahsulotlarini iste'mol qilish ayniqsa issiqlik bilan ishlov berilmaydigan mahsulotlar (mollyuskalar, qisqichbaqalar, quritilgan va ozgina tuzlangan baliqlar) iste'mol qilish orqali sodir bo'lishi mumkin. Uy sharoitida ifloslangan qo'llar orqali ham yuqtirish mumkin. Bundan tashqari, vabo vibrionlarini pashshalar yuqishi mumkin.
Inkubasion muddati bir necha soatdan 5 kungacha, ko'pincha 24-48 soat davom etadi. Kasallik suvsizlanish va 24-48 soat ichida o'lim bilan yakunlanishi mumkin.
Sibir yarasi - bakteriya organizmga nafas yo'llari, ovqat hazm qilish trakti, shikastlangan teri orqali kiradi.

13.14-rasm. Sibir yarasi bakteriualari

Kasallik 1-3 kun ichida yuzaga chiqadi va 3 xil shaklda namoyon bo’ladi:

O'pka shakli pnevmoniyaga o'xshaydi: tana harorati keskin ko'tariladi, qonli balg'am chiqishi bilan yo'tal paydo bo'ladi, yurak faoliyati susayadi va davolanmasa o'lim 2-3 kundan keyin sodir bo'ladi.
Ichak shakli ichakning yarali shikastlanishlarida o'zini namoyon qiladi, qorin og'rig'i, qonli qusish, diareya yuzaga keladi. Davolanmasa 3-4 kun ichida o'lim sodir bo'ladi.
Teri shakli. Terida qichima paydo bo'ladi, 12-15 soatdan keyin qonli suyuqlik bilan pufakchaga aylanadi. Pufakcha yorilib, karbunkul hosil qiladi, uning atrofida yangi pufakchalar paydo bo'ladi. Karbunkul og'riydi va shishadi. Karbunkul yorilganda qon zaharlanishi va o'lim yuzaga kelishi mumkin.

13.15-rasm. Sibir yarasi