1. Atash ma’nosini bildiradigan so`zlar qanday so`zlar hisoblanadi? Tilshunoslikda so‘zning markaziy birlik ekanligi haqida yuqorida aytib o‘tgan edik. Bunda muayyan tilning lug‘at tarkibiga kiruvchi barcha so`zlar nazarda tutiladi

Yuklama 
 
Ayrim  so‘z  yoki  gapga  qo‘shimcha  ma’no  ifodalash  uchun 
qo‘llanadigan  yordamchi  so‘z  yuklama  deyiladi.  Yuklama  tuzilishi 
jiihatidan ikki xil: a) affiks holidagi yuklamalar:-mi,-chi,-a (-ya),-da,-
u  (-yu),-oq  (-yoq)-gina  (-kina,-qina):  b)  so‘z  holidagi  yuklamalar: 
axir, faqat, xuddi, nahotki, hatto, hattoki. 
Affiks holidagi yuklamalar chiziqcha bilan yoziladi; faqat -mi,-oq 
(yoq),-gina yuklamalari so‘zga qo‘shib yoziladi: borasanmi? 
  

Xolmanova Z. Tilshunoslikka kirish 

 
www.ziyouz.com
 kutubxonasi 
143 
143
 
Yuklama turlari 
 
1. So‘roq va taajjub yuklamalari:-mi,-chi,-a,-ya, nahot, nahotki. 
2.  Kuchaytiruv  va  ta’kid  yuklamalari:-da,-u  (-yu),-ku,-oq  (yoq), 
hatto, hattoki, axir. 
3.  Ayiruv  va  chegaralov  yuklamalari:  faqat,  faqatgina,-gina  (-
kina,-qina). 
4. Aniqlov yuklamasi: xuddi, naq. 
5. Gumon yuklamasi: -dir. 
6. Inkor yuklamasi: -na..., na 
Faqat yuklamasi o‘rnida yolg‘iz so‘zi qo‘llanishi mumkin: Yolg‘iz 
o‘zi aytmaganiga achindi. 
 
MODAL SO‘ZLAR 
 
Fikrning  voqelikka  munosabatini  bildirgan  so‘zlar  modal  so‘zlar 
deyiladi. Modal so‘zlar ma’no jihatdan quyidagi turlarga bo‘linadi. 
1.  Fikrning  aniqligini,  realligini  tasdiqlovchi  modal  so‘zlar: 
albatta, shubhasiz, so‘zsiz, shaksiz, haqiqatdan, darhaqiqat. 
2.  Fikrning  taxminligini,  gumonligini,  noaniqligini  bildiruvchi 
modal so‘zlar: ehtimol, chamasi, shekilli, aftidan, haytovur, chog‘i. 
3.  Fikrning  o‘zaro  munosabatini  va  tartibini  bildiradi(yoki 
fikrning  oldingi  fikrga  bog‘liqligini  bildiradi):  demak,  xususan, 
aksincha,  masalan,  jumladan,  chunonchi,  binobarin,  xullas,  avvalo. 
Demak,  xullas,  masalan,  jumladan,  umuman,  chunonchi  kabi  modal 
so‘zlar  fikrni  umumlashtirish,  xulosa  bildirish,  dalil  keltirish 
ma’nolarini  bildiradi.  Avvalo,  dastlab,..  kabilar  fikrning  tartibini 
bildiradi. 
4. Modallikni ifodalaydi: lozim, mumkin, shart, zarur. 
5. Tasdiqni bildiradi: bor, mayli, xo‘p, ha. 
6. Inkorni bildiradi: yo‘q, aksincha. 
7. Afsuslanish, ajablanishni bildiradi: afsuski, attang, ajabo.