1. Atash ma’nosini bildiradigan so`zlar qanday so`zlar hisoblanadi? Tilshunoslikda so‘zning markaziy birlik ekanligi haqida yuqorida aytib o‘tgan edik. Bunda muayyan tilning lug‘at tarkibiga kiruvchi barcha so`zlar nazarda tutiladi

Bog‘lovchi 
 
Qo‘shma  gap  tarkibidagi  sodda  gaplar  va  gap  bo‘laklarini 
bog‘lash  uchun  xizmat  qiladigan  yordamchi  so‘zlar  bog‘lovchi 
deyiladi.  Bog‘lovchilar  qo‘llanishiga  qarab  yakka  bog‘lovchilar  va 
takroriy bog‘lovchilarga ajratiladi. 
 Yakka  bog‘lovchilar:  va,  hamda,  lekin,  ammo,  biroq.  -ki  (-kim), 
chunki,  agar,  toki,  balki,  go‘yo,  basharti,  holbuki,  vaholanki,  yoki, 
yoxud, yo, gar.  
Takroriy  bog‘lovchilar:  dam..,  dam...,  ba’zan,...,  ba’zan,  ham.., 
ham, bir.., bir, yoki..., yoki, yo.., yo, goh.., goh, xoh.., xoh. 
Bog‘lovchilar vazifasiga ko‘ra ikki xil bo‘ladi: 

Xolmanova Z. Tilshunoslikka kirish 

 
www.ziyouz.com
 kutubxonasi 
142 
142
 
1)
 
teng bog‘lovchilar;  
2)
 
ergashtiruvchi bog‘lovchilar.  
I.  Teng  bog‘lovchilar  grammatik  jihatdan  teng  bo‘lgan  gap 
bo‘laklarini,  teng  munosabatli  sodda  gaplarni  bog‘laydi.  Teng 
bog‘lovchilar  a)  uyushiq  bo‘laklarni  b)  qo‘shma  gap  tarkibidagi 
sodda  gaplarni  bog‘lash  uchun  xizmat  qiladi.  Teng  bog‘lovchilar 
quyidagicha: 
1. Biriktiruv bog‘lovchilari: va, hamda (bilan, ham, -u,-yu,-da). 
2.  Zidlov  bog‘lovchilari:  ammo,  lekin,  biroq,  balki,  holbuki  (-u,-
yu). 
3.  Ayiruv  bog‘lovchilari:  yo,  yoxud,  yoki,  yoinki,  goh...,  goh, 
ba’zan...,ba’zan, xoh..., goh..goh, dam..., dam, bir..., bir. 
II.  Ergashtiruvchi  bog‘lovchilar  ergashgan  qo‘shma  gaplar 
tarkibidagi  sodda  gaplarni  bog‘laydi,  tobelik  munosabatini 
ifodalashga xizmat qiladi. Ergashtiruvchi bog‘lovchilar quyidagicha: 
1. Aniqlov bog‘lovchilari: ya’ni,-ki,-kim 
2.  Sabab  bog‘dlovchilari:  chunki,  shuning  uchun,  negaki,  zeroki, 
nainki. 
3.  Shart  (va  to‘siqsizlik)  bog‘lovchilari:  agar,  agarda,basharti, 
agarchi (garchi), garchand, modomiki. 
4. Chog‘ishtiruv bog‘lovchilari: go‘yo, go‘yoki.