1. Atash ma’nosini bildiradigan so`zlar qanday so`zlar hisoblanadi? Tilshunoslikda so‘zning markaziy birlik ekanligi haqida yuqorida aytib o‘tgan edik. Bunda muayyan tilning lug‘at tarkibiga kiruvchi barcha so`zlar nazarda tutiladi

8. Yordamchi so`zlarga misol keltiring?

YORDAMCHI SO‘ZLAR 
 
Yordamchi  so‘zlar  turkumiga  ko‘makchi,  bog‘lovchi,  yuklama 
kiradi. Yordamchi so‘zlar mustaqil (leksik) ma’no bildirmaydi, faqat 
grammatik ma’no iodalash uchun xizmat qiladi. 
 
Ko‘makchi 
 
Gapda  vosita,  maqsad,  sabab,  vaqt,  makon  kabi  sintaktik 
munosabatlarni  ifodalash  uchun  qo‘llanadigan  so‘zlar  ko‘makchilar 
deb  ataladi.  Ko‘makchi  o‘zi  bog‘lanib  kelgan  so‘zdan  keyin  kelib, 
so‘zlar  orasidagi  birgalik,  payt,  sabab,  maqsad  kabi  munosabatni 
ifodalashga  xizmat  qiladi.  Ko‘makchi  ikki  xil  bo‘ladi:  1.  Sof 
ko‘makchi 2. Ko‘makchi vazifasidagi so‘z (funksional ko‘makchi). 

Xolmanova Z. Tilshunoslikka kirish 

 
www.ziyouz.com
 kutubxonasi 
141 
141
 
 1.  Sof  ko‘makchi  mustaqil  ma’no  anglatmaydi,  kelishik 
affikslariga  yaqin  turadi.  Sof  ko‘makchilar  quyidagicha:  a)  asl 
ko‘makchilar:  bilan,  uchun,  qadar,  sari,  sayin;  b)  ot  ko‘makchilar: 
burun,  ilgari,  keyin,  boshqa,  tashqari;  v)  fe’l  ko‘makchilar:  qarab, 
ko‘ra, qaraganda, yarasha, boshlab. 
Bosh  kelishikdagi  so‘zlar  (ba’zan  qaratqich  kelishikdagi  olmosh) 
bilan  qo‘llanadigan  so‘zlar  (ko‘makchilar):  bilan,  uchun,  kabi, 
singari,  yanglig‘  (poetik  uslubga  xos),  sayin,  orqali,  sari,  uzra, 
sababli, bo‘yi, orqali, tufayli, chog‘li, osha, bo‘ylab, bo‘yicha, ichra, 
degan,  chamasi,  haqda  (to‘g‘rida,  xususda),  haqida,  to‘g‘risida, 
holda, yo‘sinda. 
 Jo‘nalish kelishigidagi so‘zlar bilan  qo‘llanadigan ko‘makchilar: 
tomon,  qadar.  ko‘ra,  dovur,  qarshi,  qarab,  yarasha,  qaraganda, 
muvofiq. binoan, qaramasdan, qaramay, doir, asosan, qarata. 
 Chiqish  kelishigidagi  so‘zlar  bilan  qo‘llanadigan  ko‘makchilar: 
so‘ng,  keyin,  boshqa,  tashqari,  bo‘lak,  ilgari,  burun,  avval,  beri, 
buyon, ko‘ra. 
2.  Ko‘makchi  vazifasidagi  so‘zlar:  old,  o‘rta,  yon,  orqa,  tomon, 
ich, ust, tepa, ost, tag, ora, bosh, o‘rin, yoqa, qosh.