1 amaliy mashg‘ulot mavzu: Zararli moddalarning atmosferada tarqalish va ruxsat etilgan tashlanish me’yorlarini hisoblash

7-8- amaliy mashg‘ulot
Mavzu: Sanoat korxonasining atrof-muhitga yetkazadigan iqtisodiy zararini hisoblash

Mashg‘ulotning maqsadi. Hozirgi kunda dunyo bo‘yicha ekologik muammolarni hal qilish va tabiatga keltirilgan zararni kamaytirish yo‘llarini izlash har bir insonning vazifasidir.

Nazariy qism
Tabiatni muhofaza qilishni boshqarishning iqtisodiy usullariga o‘tishni ta’minlash, shuningdek O‘zbekiston Respublikasining "Tabiatni muhofaza qilish to‘g‘risida", "Suv va suvdan foydalanish to‘g‘risida", "Atmosfera havosini muhofaza qilish to‘g‘risida", "Chiqindilar to‘g‘risida" gi qonunlarida nazarda tutilgan. Tabiatdan foydalanishda iqtisodiy mexanizmni bosqichma-bosqich joriy etish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining bir necha qarorlari qabul qilingan.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1993 y 24 maydagi 246-sonli qaroriga asosan respublika hududida atrof-muhitni ifloslantirganligi va chiqindilarni joylashtirganligi uchun kompensatsiya to‘lovlari O‘zbekiston Respublikasi tabiatni muhofaza qilish Davlat qo‘mitasi va uning mahalliy organlari tomonidan undiriladi va ushbu to‘lovlar tabiatni muhofaza qilish jamg‘armalariga tushadi.
Vazirlar Mahkamasining 1999 yil 31 dekabrdagi 554-sonli qaroriga ko‘ra barcha ekologik to‘lovlarni hisoblash va undirish O‘zbekiston Respublikasi Tabiatni muhofaza qilish Davlat qo‘mitasi zimmasiga yuklatilgan bo‘lsada, bu mablag‘lar Davlat soliq qo‘mitasi hisobiga o‘tkazildi. Ammo mablag‘larning Davlat soliq qo‘mitasi hisobiga o‘tkazilishi yetarli natija bermagach, Vazirlar Mahkamasi o‘zining 2003 yil 1 mayda qabul qilgan 199-sonli qarori bilan ekologik to‘lovdan tushgan mablag‘lar yana O‘zbekiston Respublikasi Tabiatni muhofaza qilish davlat qo‘mitasi jamg‘armasiga qaytardi.
O‘zbekiston Respublikasi hududida atrof-muhitni ifloslantirganligi va chiqindilarni joylashtirganligi uchun to‘lovlarni to‘lash Nizomga asosan quyidagi tartibda amalga oshiriladi:
1. Atrof- muhitni ifloslantirganligi va chiqindilarni joylashtirganligi uchun kompensatsiya to‘lovlarni to‘lash tartibi O‘zbekiston Respublikasining "Tabiatni muhofaza qilish to‘g‘risida", "Suv va suvdan foydalanish to‘g‘risida", "Atmosfera havosini muhofaza qilish to‘g‘risida", "Chiqindilar to‘g‘risida"gi qonunlari bilan belgilangan.
2. O‘zbekiston Respublikasi hududida atrof-muhitni ifloslantirganligi va chiqindilarni joylashtirganligi uchun kompensatsiya to‘lovlarini to‘lovchilar idoraviy mansubligidan, mulkchilik shakli va xo‘jalik faoliyati tashkil etilishidan qat'iy nazar O‘zbekiston respublikasining yuridik shaxslari hisoblanadilar.
Qo‘yidagilarga to‘lov to‘lanmaydi:
□ maxsus joylarda saqlanadigan xomashyolar uchun;
□ vaqtincha (6 oygacha) joylashtirilgan ikkilamchi xomashyolar uchun;
□ sug‘orishda foydalanish uchun ruxsat olingan oqova suv uchun;
□ kon ichida joylashtirilgan qoplama tog‘ jinslari uchun.
Tabiatni muhofaza qilish qo‘mitasi tomonidan berilgan vaqtinchalik ruxsatnomalarning muhlati tugagach barcha normativ va normativdan ortiqcha chiqindilar uchun kompensatsiya to‘lovlari to‘lovchilar tomonidan mustaqil hisoblab chiqiladi. Chiqindilarga ruxsatnomasi bo‘lmagan taqdirda kompensatsiya to‘lovlari chiqindilarning amaldagi massasi uchun belgilangan to‘lovlar miqdoriga 10 koeffitsiyenti qo‘shilgan holda to‘lanadi. To‘lovlar korxona tomonidan keyingi oyning 25-sanasigacha amalga oshiriladi. Agar to‘lovlar belgilangan muddatda bajarilmasa, qarzdorlikning har bir kuni uchun 0,1%, ammo qazdorlik summasining 50% dan ortiq bo‘lmagan miqdorida, penya undiriladi.


Mashg‘ulotni bajarish
Atrof-muhitni ifloslantirganligi va chiqindilarni oylashtirganligi uchun kompensatsiya to‘lovi summasi quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:


П=(М_н х R)+(M_cн х R х K_kp)
Bu yerda: