1-amaliy mashg‘ulot mavzu: Traktor va transport vositalarining dvigatellarining krivoshipshatun mexanizmi, tuzilishi va ishlashini o’rganish

Moy sidirgich halkalar 
– silindr yuzasidagi ortiqcha moylarni sidirib karterga qayta 
tushiradi. Shu bilan moylarni yonish kamerasiga o’tib ketishidan saqlaydi. 
Porshen halkalari maxsus cho’yandan tayyorlanadi. Ayrim xollarda po’latdan ham 
tayyorlanishi mumkin.
Porshen xalkalari silindrda qadalib qolmasdan, elastik 
xususiyatga ega bo’lgan holda ishlashini ta’minlash uchun ularni maxsus kesik (kulfli) 
kilib tayyorlanadi. Halkalar silindrga o’rnatilganda kulfdagi zazor 0,2 ... 0,5 
mm bo’ladi. 
Porshen barmogi:
Porshen barmogi porshen bilan shatunni o’zaro sharnirli holda 
biriktirib turadi. Porshen barmogini nisbatan yengil bo’lishligi uchun uni kavakli qilib 
tayyorlanadi. 
4-rasm. Porshen barmog’i
Shatun porshenni tirsakli valning shatun bo’yni bilan birlashtiradi. Shatun, shuningdek 
porshenning to’gri chizikli ilgarilama-qaytma harkatini tirsakli valning aylanma harkatiga o’zgartirib 
berishda ham xizmat qiladi. 
Shatunning pastki golovkasiga yupka ishkalanishni kamaytiradigan antifriksion kotishma quyilgan 
vkladishlar o’rnatiladi. Vkladishlar po’lat lenta (karbyuratorli dvigatellarda 1,3…1,8 mm, dizel 
dvigatellarida 2…3,6 mm qalinlikda) yuzasiga yupka antifriksion qatlam (karbyuratorlida-
0,25…0,40 mm, dizelda – 0,3…0,7 mm) koplaniladi. Vkladishlarni shatunning pastki golovkasiga 
aniq o’rnatish uchun chiqiq yasalgan. 

---

5-rasm. Shatun va shatun podshipniklari 
1-shatunning yuqori golofkasi, 2-sterjen, 3-shatunning pastki golofkasi, 4-pastki 
golofka qopqog’i, 5-vkladishlar, 6-ftulka, 7-dizel shatuni, 8-qo’shimcha uzelli shatun
.
Tirsakli val:
tirsakli val porshen orqali shatundan berilayotgan kuchni qabul qilib 
aylanma harakat qiladi.
Tirsakli val quyidagi asosiy qismlardan tashkil topgan (6-rasm):
tayanch vazifasini bajaruvchi o’zak bo’yinlar, shatunning pastki kallagi birikadigan 
shatun bo’yinlar, o’zak va shatun bo’yinlarni birlashtiruvchi jaglar, tirsakli valning 
posongilari, maxovik o’rnatish uchun flanes. 
Tirsakli valni bolg’alash usuli bilan legirlangan po’latdan tayyorlanadi. Ayrim 
dvigatellarda (GAZ-53A, GAZ-24 VAZ avtomobillari ) maxsus yukori sifatli 
cho’yandan quyiladi. Bo’yinlariga termik ishlov beriladi, keyin jilvirlanadi va saykal 
beriladi.