1-Amaliy mashg’ulot. Ma'Lumotlar bazalariga kirish (asosiy atamalar, ta'riflar). Mb va at ning turkumlanishi

1.3. Ma'lumotlar bazasi modellari
Ma’lumot modeli, bu MB ni ma’lumot elementlari to‘plami orasidagi bog‘lanish strukturalarini tasvirlovchi umumiy sxemadir. Ma’lumot modeli tushunchasini aniq ta’rifini Kodd bergan. U ma’lumot modelini 3 ta kerakli komponentasini keltirgan:

• 
  Mavjud bo‘lgan ma’lumot strukturalarini aniqlash vositalari majmuasi;
  
• 
  Ma’lumotlarni qidirish va takomillashtirish uchun MB xolatiga qo‘llaniladigan amallar to‘plami.
  
• 
  Oshkor yoki oshkormas holda MB holatini aniqlovchi va bir butunligini ta’minlovchi vositalar to’plami
  

1.3. Ma'lumotlar bazasi modellari
Yuqoridagi misollardan ko‘rinib turibdiki, ma’lumotlar turli ko'rinishda bo'lishi mumkin ekan. Qanchalik turli-tuman bo'lishidan qat’i nazar, ularni uchta guruhga ajratish mumkin. Bu guruhlar quyidagicha nomlanadi:
• daraxtsimon ma’lumotlar bazasi;
• tarmoq ko'rinishidagi ma’lumotlar bazasi;
• relatsion (jadval) ko'rinishdagi ma’lumotlar bazasi.
(A.Sattorov, Ma’lumotlar bazasini boshqarish sistemasi, Toshkent 2006.)
(Bazi manbalarda to’rtinchi model ob'ektga yo'naltirilgan ma’lumotlar bazasi modeli ko’rsatiladi. (Дэлер Эльмар, Базы данных: Учебник, 2019.)
1.3. Ma'lumotlar bazasi modellari
Har bir MB u yoki bu model asosida yoritiladi. Har bir MBBT esa u yoki bu ma’lumot modelini ta’minlaydi deyiladi. Masalan, ierarxik ma’lumot modeliga asoslangan tizim – ines tizimidir. Tarmoqli modellarda esa – BANK OS, SETOR, relyatsion modelga asoslangan tizimlar – Access, KARAT va boshqalar.


1.3. Ma'lumotlar bazasi modellari

1.3.3 Ierarxik va tarmoq ma'lumotlar bazalari
Eng qadimgi ma'lumotlar bazalari - bu ierarxik ma'lumotlar bazalari, bu kompyuterda ishlatiladigan umumiy fayl tashkiloti evolyutsiyasining keyingi bosqichi. Ushbu ma'lumotlar bazalarining mantiqiy tuzilishi teskari daraxt tuzilishiga mos keladi. Kerakli tugunga har doim ildiz orqali kirish mumkin. Bunday holda, ob'ekt har doim faqat bitta ildiz bilan bog'lanishi mumkin; bu mono-iyerarxiya deb ataladi. Ushbu usul minimal qisqartirishni ta'minlaydi, chunki kirish to'g'ridan-to'g'ri daraxt tuzilishi orqali amalga oshiriladi va kirishning eng qisqa vaqtlarini kafolatlaydi.