1-amaliy mashg’ulot Daryolarning to’yinis manbalarini aniqlash

1-amaliy mashg’ulot

Daryolarning to’yinis manbalarini aniqlash

Topshiriq.

1. 
   Daryo suvining to’yinishida muz suvlarining ulishi 50% dan ortiq bo’lgan daryolarni aniqlang.
   
2. 
   Aralash manbalar hisobiga to’yinuvchi daryolar jadvalini tuzing.
   
3. 
   To’yinish sharoitiga bog’liq holda daryolar suvining eng ko’p bo’lgan oylar jadvalini tuzing.
   

Daryolarning oqim ko’rsatkichlarini hisoblash

Topshiriq.

1) Daryolarning oqim ko’rsatkichlarini haqida ma’lumot bering.

2) Oqim hajmi

3) Oqim moduli

4) Oqim qatlami

5) Oqim koeffitsenti

6) Oqimning modul koeffitsentilarining har biri qanday ifodalanadi.

Ishning maqsadi. Ushbu amaliy mashg’ulotning maqsadi daryolarning to’yinish manbalarini miqdoriy baholash usullarini o’zlashtirib olish va ularni amalda qo’llay bilishni o’rgatishdan iborat.

Ishning nazariy asoslari: Дарёларнинг тўйинишида иштирок этувчи манбалардан ҳар бирининг йиллик оқимга қўшган ҳиссасини миқдорий баҳолаш муҳим аҳамиятга эга. Бу соҳадаги дастлабки ишлар ўтган асрнинг 40-йилларида М.И.Львович томонидан амалга оширилган. Натижада у дарёларнинг тўйиниш манбалари бўйича таснифини ишлаб чиқди. Ушбу тасниф бўйича Ер юзасидаги дарёлар 38 турга бўлинади. Шундан 20 таси Мустақил давлатлар ҳамдўстлиги ҳудудида учрайди.

Ҳар бир тўйиниш манбаи-қорқоплами, ёмғир сувлари ва грунт сувларини миқдорий баҳолашда М.И.Львович қуйидаги оралиқларни қабул қилди: 80 фоиздан кўп, 50-80 ва 50 фоиздан кам.

Тўйинишида музликларнинг эришидан ҳосил бўладиган сувлар иштирок этадиган дарёларда жуда кам ҳоллардагина музликларнинг салмоғи 50 фоиздан кўп бўлади. Шу сабабли, мазкур тўйиниш манбаининг ўзига хос хусусиятларини эътиборга олиб, улар учун алоҳида чегара берилган: 50 фоиздан кўп, 50-25 ва 25 фоиздан кам.

Агар йиллик оқимнинг 80 фоизидан кўпроғи учта тўйиниш манбаидан бири, масалан, қор ҳисобига тўғри келса, бу дарё Львович таснифи бўйича тоза ҳолда қор сувлари ҳисобига тўйинувчи дарёлар турига киради.

Агар тўйиниш манбаларидан бири, масалан, қор сувларининг йиллик оқимдаги салмоғи 50-80 фоиз атрофида бўлса, унда дарё асосан қор сувларидан тўйинувчи дарёлар турига киритилган. Ниҳоят, дарё оқимида учта тўйиниш манбаларидан ҳар бирининг салмоғи 50 фоиздан кам бўлса, бу дарё аралаш манбалар ҳисобига тўйинувчи турга киритилган.