1-Amaliy ish ichki yonuv dvigatellarini (iyod) umumiy tuzilishi va ishlashi

1-Amaliy ish
ICHKI YONUV DVIGATELLARINI (IYOD) UMUMIY TUZILISHI VA ISHLASHI


Ishdan maksad - IYOD lar (mexanizm va tizimlar) bo‘yicha ishlash prinsipi va tuzilishlarini, asosiy tushunchalariga o‘rganish. Dvigatel ishini ta’riflaydigan asosiy parametrlarini va turli dvigatellarning ish siklini o‘rganish. 4 va 2 taktli, karbyurator va dizel dvigatellarning ishlashini solishtirish va farqlash.
Qurilma va uskunalar - traktorlar va avtomobillarning qirqma dvigatellari, uzel va mexanizmlari, dvigatel agregatlarini montaj stendlari, plakatlar, chizmalar, o‘quv adabiyotlari, o‘lchash asboblari.


Umumiy ma’lumotlar
Ichki yonuv dvigatellari- bu issiqlik dvigatellari bo‘lib, bunda ish silindrda yonadigan yonilg‘ining kimyoviy energayasini mexanik ishga (harakatga) aylantirilishi tufayli sodir bo‘ladi
Avtomobil va traktorlarda porshenli ichki yonuv dvigatellari ishlatiladi. Bu dvigatellar quyidagicha tasniflanadi:
YOnilg‘i aralashmaning alanga olish usuli bo‘yicha bunga ko‘ra dvigatellar yonilg‘i aralashmasini siqishi natijasida va majburiy elektr uchqunidan alangalanadan dvigatellarga bo‘linadi.
Ishlaydgan yonilg‘i turiga ko‘ra; benzin yonilgisida, dizel yonilgisida va gaz yonilgisida ishlaydigan dvigatellar.
YOnilg‘i aralashma tayyorlash usuli bo‘yicha; dvigatellar tashqarida va ichkarida (silindr ichida) yonilg‘i aralashmasi tayyorlanadigan turlariga bo‘linadilar.
Benzin yonilg‘isida ishlaydigan dvigatellarda yonilg‘i aralashmasi maxsus uskuna - karbyuratorda tayyorlanadi, agarda yonilg‘i o‘rnida gaz ishlatilsa, aralashma maxsus aralashtirgichda tayyorlanadi va bu turga silindrdan tashqarida tayyorlanadi deb yuritiladi.
Dvigatellarni bir turlarida havo va yonilg‘i silindrni ichida alohida keltiriladi, yonilg‘i aralaisha o‘sha joyda tayyorlanadi va qattiq siqilgan, o‘ta issiq havo yordamida alanga oladi. Bunaqa dvigatellarni dizel dvigatellari deb ataladi (ixtiro etgan injener R. Dizel nomi bilan).
Ish siklini vujudga keltirish usuli bo‘yicha ichki yonuv dvigatellari ikki va to‘rt taktli bo‘ladi.
To‘rt taktli dvigatellarda ish sikli tirsakli valni ikki aylanishida bajarshtadi va ketma- ket bajariladigan to‘rt taktdan iborat: kiritish, siqilish, qaytish (yonish) va yonish paytida hosil bo‘lgan gazlarni chiqarish.
Ikki taktli dvigatellarda maxsus konstruksiya qurilmalar yordamida ish sikli tirsakli valni faqat bir aylanishvda bajariladi. Natijada quvvati barobar, aylanishlar soni past bo‘lib dvigatelni ancha engil massali qilib (metall sarfini kamaytirib) yaratishga imkon beradi.
Silindrlar soni bo‘yicha dvigatellar bir, ikki, uch, to‘rt, besh, olti, sakkiz, o‘n ikki va o‘n oltilik bo‘ladilar.
Silindrlar joylashishi bo‘yicha qator joylashgan, V-simon joylashgan, yoyma (gorizontal) joylashadigan bo‘ladilar.
Sovitish tizimlarini turi bo‘yicha dvigatellar suv va havo bilan sovitiladigan bo‘ladilar.
Avtomobil va traktorlarda dizel va karbyuratorli dvigatellar qo‘llaniladi.