13.Baytlarniнг бадиий хусусиятларини таҳлил қилинг (manba, janr, murakkab so'zlar lug'ati, g'oyaviy-badiiy xususiyatlari):
Qarilar xotiri nozukdur, ey tifl,
Shikastidin qilib vahm, o'lma gustoh:
Unuttungmuki, atfol o'ynag'anda,
Sinar oz mayl ko'rgandin quruq shoh.
|
G`aroyib us sig`ardan olingan janri qita
Gustoh-adabsiz,uyatsiz,andishasiz
Keksalar xotiri nozikdir,ey go`dak
Shikasta bo`lishidan qo`rqib vahima qilma
Unutdingmi,bolalar o`ynaganda
Sinar oz mayl ko`rganidan quruq shoh
Maftuna
13.ATFOLNI QARILAR XIZMATIG`A YO`LDAMOQU CHUCHUK SO`Z BILA ALDAMOQ (janri- qit’a manbasi: “G’aroyib us- sig’ar” Atfol –bolalar, tifl –bola
Gustoh –adabsiz, andishasiz; erka,erkin.Qarilarning xotiri o’zi nozikdir, ey tifl, adabsizlik qilib ularning ko’ngliga shikast qilmagin ular xuddi quruq shoxdek tez sinuvchan bo’ladi Ularni asragin
14. Шарқ адабиётида арбаъин ёзиш анъанаси?
Ислом-Шарқ адабиётида «арбаъин» анъанаси мавжуд бўлиб, халқ орасида машҳур, энг саҳиҳ ҳадислардан 40 тасини саралаб олиб, унинг мазмунини бир рубоийда талқин қилинган.
Абдураҳмон Жомийнинг «Чиҳил ҳадис»ини Алишер Навоий туркийга таржима қилган. Шоирнинг нияти, асар муқаддимасида таъкидланганидек, «форсийдонлар идрок айлаган» қирқ ҳадис моҳиятидан туркийзабонларни ҳам баҳраманд қилиш эди. Бу ҳадисларни шеърга солишда эса барча шоирлар уларнинг осон тушунилишини, ёдда сақланилишини ҳам назарда тутганлар. Алишер Навоий ижодининг пойдевори Ислом дини аҳкомларидир. Шу сабабли буюк мутафаккир асарларида Қуръони карим оятлари, ҳадислар; пайғамбарлар, авлиёлар ва олимлар ҳаёти билан боғлиқ ибратли ҳикоялар кўп учрайди. Кўп китоблари Аллоҳга ҳамд-санолар, пайғамбарларга салавотлар, азиз-авлиёлар руҳига дуолар билан бошланади. Бундан ташқари, ҳазрат Навоий бевосита диний мавзуларда ҳам асарлар ёзган. Уларда динни англаш, унинг талабларини тўғри бажариш, ҳалол-ҳаром ва савоб-гуноҳни ажрата билиш каби масалалар юксак бадиий маҳорат билан акс эттирилган. Бундай қимматли асарлар сирасига “Вақфия”, “Арбаъин”, “Сирожул муслимин”, “Муножот”, “Рисолаи тийр андохтан” кабиларни келтиришимиз мумкин. Юқорида тилга олганимиз – “Арбаъин” асари мусулмонлар учун зарурий қўлланма ва тарбиявий манба бўлган ҳадислар шарҳига бағишланган.
Мусулмон шарқи мумтоз адабиётида арбаъин ёзиш анъанаси Навоийгача ҳам бўлган. Арбаъин арабча “арбаъ” яъни, “қирқ” сўзидан олинган бўлиб, қирқта машҳур, саҳиҳ ҳадис мазмунини шеърий вазнда, аниқроғи, бир рубоийда ифодалаш санъатини англатган. Бундай асарлар оддий халқ вакиллари ҳадислар мазмунини осон тушуниши ва хотирасида узоқ сақлаб қолиши учун хизмат қилган. Навоий замонида ҳам бутун улус, хусусан, оддий халқ оммаси араб тилини билмаган ва бу тилда ёзилган манбаларни тушунмаган. Навоий бобо нима учун туркий тилда “Арбаъин” ёзишни ният қилгани ҳақида шундай ёзади:
Форсийдонлар айлабон идрок,
Орий эрди бу нафъдин атрок.
Истадим, бу халқ ҳам бори
Бўлмағайлар бу нафъдин орий.
“Арбаъин” рубоийлари ҳадислар мазмунини англашга кўмак бериб, инсон маънавий дунёсини янада юксалтиришга хизмат қилади:
Ҳадис: Ман аъта лиллаҳи ва манаъа лиллаҳи ва аҳабба лиллаҳи ва абғаза лиллаҳи фақодистакмала ийманаҳу.
Мазмуни: Ким хайр-эҳсон қилишда, ноўрин жойларга сарф қилмасликда, яхши одамларни дўст ва ёмон одамларни душман тутишда фақат Аллоҳнинг розилигини ният қилган бўлса, демак, у имонини бутун сақлайди[1].
Do'stlaringiz bilan baham: |