1. Aholining transport harakatchanligi Yo‘lovchilar oqimi haqida tushuncha

Harakat jadvalini tuzishga qo‘yilgan talablar

jadval turlari

Ish unumdorligini oshirish, aholiga yuqori sifatli transport xizmatini ko‘rsatish, haydovchilar, konduktorlar mehnati va dam olishini to‘g‘ri tashkil etish, harakat xavfsizligini ta’min- lash uchun avtobuslar harakati ishlab chiqilgan harakat jadvali va grafigi asosida tashkil etilgan bo‘lishi kerak.
Harakat jadvali har bir yo‘nalish va avtokorxona uchun eng asosiy hujjat hisoblanadi.
Avtokorxonalarning barcha xizmat bo‘limlari o‘z ishlarini harakat jadvaliga asoslangan holda tashkil etadilar. Masalan, avtobuslarga texnik xizmat ko‘rsatish, ta’mirlash ishlarini reja- lashtirish va boshqalar.
Harakat jadvali ishlab chiqilayotganda quyidagi omillarga alohida e’tibor beriladi:
1.Yo‘lovchilarning avtobusni kutish va ko‘zlagan man- zillariga yetib borish vaqti.
2.Harakat muntazamligi.
3.Avtobuslarning harakat xavfsizligini ta’minlagan holda tortish qobiliyatidan to‘liq foydalanish.
4.Barcha yo‘nalishlarda avtobuslarning ish samaradorligi.
5.Yo‘nalishning ma’lum qismlaridan boshqa yo‘na- lishlarning ham o‘tganligi.
6.Haydovchi va konduktorlarning mehnati va dam olishini belgilovchi qonun va me’yorlar.
Avtobuslarning harakat jadvalini avtokorxonalarning tasar- ruf xizmati bo‘limi, yirik shaharlarda esa «Markaziy nozimlik xizmati» (MNX) tashkil etilgan bo‘lsa, ular ishlab chiqadilar («Toshshahartransxizmat» uyushmasiga tegishli yo‘nalishlar uchun harakat jadvalini MNX tuzib beradi).
Yo‘lovchilar oqimi yilning fasllari va haftaning kunlari bo‘yicha notekis taqsimlanganligi uchun harakat jadvallarini bahor-yoz, kuz-qish oylari hamda ish va dam olish kunlari uchun alohida-alohida tuzish tavsiya etiladi.
Harakat jadvali avval yo‘nalish uchun tuziladi va u eng asosiy hisoblanadi.
Yo‘nalish uchun tuzilgan harakat jadvali asosida quyidagi harakat jadvallari ishlab chiqiladi:

1. 
   Boshlang‘ich va oxirgi bekatlar uchun.
   
2. 
   Oraliq nazorat punktlari uchun.
   
3. 
   Har bir avtobus uchun.
   
4. 
   Yo‘lovchilar uchun ma’lumotnoma.
   

Boshlang‘ich va oxirgi bekatlar uchun tuzilgan harakat jadvalida har bitta avtobusning saroydan chiqish vaqti, tushlik, tushlikkacha ishlash vaqti, tushlikdan keyin ishlash vaqti, yo‘nalishdagi vaqti, qatnovlar soni, saroyga qaytish vaqti va boshqalar ko‘rsatilgan bo‘ladi.
Bu jadval yo‘nalish nozimlari uchun ishlab chiqiladi. Yo‘nalish nozimlari jadval asosida avtobuslarning oxirgi bekatga kelish va undan ketish vaqtlarini, harakat muntazamligini nazorat qilish uchun foydalanadilar.
Oraliq nazorat punktlari uchun tuzilgan jadval ham boshlang‘ich va oxirgi bekatlar uchun tuzilgan jadvalga o‘xshaydi, faqat unda avtobuslarning nazorat punktlariga kelish va ketish vaqtlari ko‘rsatilgan bo‘ladi.
Har bir avtobus uchun tuzilgan harakat jadvalida avto- busning saroydan chiqish vaqti, boshlang‘ich va oxirgi bekatlarga hamda nazorat punktlariga kelish va ketish vaqtlari, tushlik va dam olish vaqtlari, saroyga qaytish vaqtlari kabi ko‘rsatkichlar keltirilgan bo‘ladi.
Yo‘lovchilar uchun ma’lumotnoma yo‘nalish turiga qarab (shahar ichi, atrofi va hokazo) har xil bo‘ladi.
Shahar ichi yo‘nalishlarida avtobus bekati belgisida shu bekatdan o‘tadigan yo‘nalishlar raqami, harakat intervali, oxirgi bekatning nomi ko‘rsatiladi.
Boshqa turdagi yo‘nalishlarda tashishlarda oraliq bekatdagi ma’lumotnomada har bir avtobusning bekatga kelish va unda to‘xtab turish vaqtlari ko‘rsatilgan bo‘lishi kerak.