1 A. X. O‘roqov

10.3. Yo‘l ta’mirlash bo‘limlarida yo‘llarni joriy ta’mirlash va saqlash 
bilan shug’ullanuvchi brigadalarni shakllantirish va texnik 
qurollantirish 
Ishchi kuchiga, mashina va mexanizmlar ma’qul soniga bo‘lgan ehtiyojni 
aniqlash uchun yillik reja bilan aniqlangan ishlar hajmi, ta’mirlash ishlarini uni 
mexanizastiyalashni haqiqiy darajasini hisobga olgan holda ishlab chiqarish 
texnologiyasi, shu bilan birga texnologik jarayonlarni amalga oshirish kalendar 
muddati boshlang’ich ma’lumotlar hisoblanadi.
Avtomobil yo‘llarini joriy ta’mirlash va saqlash bo‘yicha ishlar yillik 
hajmini 4-bo‘limga muvofiq aniqlash zarur.
Rejalashtirilgan davrda bajarilishi lozim bo‘lgan hamma ishlar turi bo‘yicha 
quyidagi ko‘rsatkichlarni aniqlash bilan ishlarni ishlab chiqarish sxemasi yoki 
texnologik xaritalari ishlab chiqiladi:
- brigadalar yillik yoki smenadagi ish unumdorligi; ishchilar soni; zarur 
bo‘lgan mashina va mexanizmlar; ishlarni amalga oshirish kalendar muddati; 
energiyani iste’mol qilish; texnologik kelishilgan bo‘sh turishlar. 

---

406 
Ko‘rsatilgan ko‘rsatkichlarni topish uchun oldin ishlab chiqilgan va 
qo‘llashga tavsiya qilingan texnologik xaritalar ham foydalanilishi mumkin. Joriy 
ta’mirlash va saqlash bo‘yicha ishlarni ishlab chiqish grafigi texnologik 
jarayonlarni amalga oshirish kalendar muddatlari asosida tuzish kuzatiladi. Bunda 
hamma ish turlari bajarilishiga ob-havo sharoitining ta’siri hisobga olinadi va unga 
ko‘ra ish vaqti oylik fondidan kelib chiqib yildagi (soatdagi) ta’mirlash ishlari 
davomiyligi aniqlanadi. Namuna sifatida Toshkent viloyati uchun ba’zi bir turlar 
bo‘yicha ishlarni tashkil qilish grafigi berilgan. Bitta hududdagi barcha yo‘l 
xo‘jaligi korxonalari uchun grafik deyarli bir xil bo‘lishi mumkin.
Toshkent viloyati sharoiti uchun avtomobil yo‘llarini joriy
ta’mirlash va saqlash bo‘yicha ishlarni ishlab chiqarish grafigi
Ishlar turi
Oylar
Ish vaqti 
fondi, soat 
I 
II III IV V VI VII VIII 
IX X XI XII 
ishlar kalendar soati
198 184 184 200 190 200 208 198 192 198 192 200 
2344 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 11 12 13 
14 
Mustahkamlanmaga
n yo‘l chetini 
pardozlash
1570 
Yo‘l uchun 
ajratilgan mintaqani 
pardozlash 
1372 
Ko‘tarma va o‘yma 
yon qiyaliklarini 
pardozlash 
1372 
Qoplamani o‘yiq 
ta’mirlash 
1720 
Qoplama yoriqlarini 
quyma qilish 
2097 
G’adir-budurlikni 
tiklash 
1720 
Choklarni 
2097 

---

407 
ta’mirlash va quyma 
qilish 
O‘tlarni o‘rish 
796 
Suv o‘tkazuvchi 
quvurlarni va 
ko‘priklarni 
tozalash 
1296 
Gerbistidalar bilan 
tuproq va 
o‘simliklarni ishlov 
berish 
1165 
Yo‘l belgilarini 
yuvish 
1846 
To‘siqlarni bo‘yash
1386 
Yo‘l belgilarini 
almashtirish 
2344 
Qatnov qismiga yo‘l 
belgi chiziqlarini 
chizish
1946 
va sh.o‘. 
Yo‘l mashinalarini, ishchi kuchlarini zarur bo‘lgan sonini aniqlash va butun 
yo‘l xo‘jaligi korxonasi bo‘yicha joriy ta’mirlash va saqlash ishlari bo‘yicha ularni 
ma’qul taqsimlash o‘ziga ichiga oladi:
- ish yurituvchi mashinalar ish vaqti yillik balansini, mashina, mexanizmlar 
va ishchi kuchlarini zarur bo‘lgan miqdorini aniqlash; 
- ish turlari bo‘yicha taqsimlanishi. 
Ish yurituvchi mashinalar ish vaqti yillik balansini ishlar yig’indisi bo‘yicha 
hisoblash zarurdir, chunki ishlarni bajarishda qaysiki texnologiyani aniqlovchi 
sifatida xuddi usha ish yurituvchi mashina (mexanizm) qabul qilingan. Bunda 
ishlarning mavsumiyligiga, ob-havo sharoitiga, rejalashtirilgan ta’mirlashlarga, 
halokatlarga va boshqalarga bog’liq bo‘lgan bekor to‘xtab turishlar hisobga 
olinadi. (qar. 10.6-jadv). 

---

408 
10.6-jadval 
Avtogreyderning ish vaqti yillik balansi
Ishlar turi
Ishlarning 
mavsumiylig
idan kelib 
chiqadigan 
bekor 
to‘xtab 
turishlar, 
soat/yil 
Ishlarning 
mavsumiylig
idan kelib 
chiqadigan 
mashina 
vaqti fondi, 
soat/yil 
Ichki mashina vaqtida bekor 
to‘xtab turish 
Ish vaqti 
yillik 
balansi, 
soat/yil 
R
ejala
shti
ril
ga
n
ta’
mi
rlas
h 
va
q
ti
, 
soa
t/
yil
H
alokat
h
is
obiga
be
kor
to‘
xtab
tur
is
h
, 
soa
t/
yil
Ob
-h
av
o
s
ha
roit
iga
bo
g’
liv
be
kor
t
o‘
xtab
tur
is
h
, 
soa
t/
yil
Yo‘l chetini 
pardozlash 
774 
1570 
55 
7 
3 
1505 
Yo‘l uchun 
ajratilgan mintaqani 
pardozlash 
972 
1372 
55 
7 
3 
1307 
Ko‘tarma va o‘yma 
yon qiyaligini 
pardozlash 
Va boshq. 
972 
1372 
55 
7 
3 
1307 
Yo‘l mashinalari (mexanizmlari) sonini ish vaqti yillik balansidan, 
mashinalar ish unumdorligidan, yo‘llarni joriy ta’mirlash va saqlash bo‘yicha yillik 
topshiriqdan kelib chiqib aniqlash kerak. 3-jadvalda avtogreyderlar soni hisobi 
keltirilgan.
10.7-jadval 
Mashina va mexanizmlar sonini aniqlash
Ishlar turi
Ish vaqti yillik 
balansi, 
soat/yil 
Mashinalar 
o‘rtacha soatlik 
ish 
unumdorligi,
m
2
/soat 
Mashinalar 
o‘rtacha 
yillik ish 
unumdorlig
i, ming 
m
2
/yil 
Alohida ish 
turlari 
uchun 
yillik 
topshiriq, 
ming m
2
Mashina 
lar zarur 
soni, dona 
Mashinalar 
qabul 
qilingan 
soni, dona 

---

409 
Yo‘l chetini 
pardozlash 
1505 
1200 
1806 
2880,0 
1,59 
2 
Yo‘l uchun 
ajratilgan 
mintaqani 
pardozlash 
Ko‘tarma va 
o‘yma yon 
qiyaligini 
pardozlash 
Va boshq. 
1307 
1307 
600 
500 
784,2 
653,5 
648,0 
432,0 
0,826 
0,661 
1 
1 
7-grafadan ma’lum bo‘ladiki, yo‘l xo‘jaligi korxonasiga ta’mirlash ishlari 
uchun 4 ta avtogreyder zarur.
Mashinalar, ishchi kuchlaridan bir tekis foydalanish va transportda tashish 
va ko‘chirishni qisqartirish maqsadida tashkilotning yo‘l qurilish mashinalariga 
bo‘lgan umumiy ehtiyoji aniqlanadi (4-jadv.). Olingan ma’lumotlar va ta’mirlash 
ishlari uchun muvofiq keladigan texnologik ko‘rsatkichlar asosida ishchi kuchiga 
bo‘lgan ehtiyojni aniqlash zarur.
10.8-jadval 
Optimallashtirishgacha yo‘l qurilish mashinalariga bo‘lgan ehtiyoj
Ishlar turi
Avtogudr
ona
tor
Avtogr
eyde
r 
Avtor
emont
er
Ka
to
k
lar
Avtomobi
l-
sa
mos
va
l 
C
ha
q
iq
tos
h
tar
q
atgi
ch
Va
bos
h
q
a 
mas
hinala
r 
O‘yiq ta’mirlash 
- 
- 
5 
- 
1 
- 
- 
Ustki yuza ishlov berish 
3 
- 
- 
2 
10 
1 
- 
Yo‘l chetini pardozlash
- 
2 
- 
- 
- 
- 
- 
Yo‘l uchun ajratilgan mintaqani pardozlash 
- 
1 
- 
- 
- 
- 
- 
Ko‘tarma 
va 
o‘yma yon qiyaligini 
pardozlash 
- 
1 
- 
- 
- 
- 
- 
Va boshq. 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
Hammasi: 
3 
4 
5 
2 
11 
1 
- 

---

410 
3-5 qatorlar avtogreyder bilan bajariladigan ishlar ruyxati. 7- qator ma’qul 
taqsimlanguncha ba’zi oylarda TYEK avtogreyderga bo‘lgan ehtiyoji.
Ushbu ehtiyojdan kelib chiqib, ma’lum bir jarayonlarga band qilingan 
muayyan mashinani (mexanizmni) va ishchi kuchini, ularni texnologik jarayonlar 
oralig’ida ma’qul taqsimlashni amalga oshirish lozim. Mashinalarni ish turlari 
bo‘yicha taqsimlashni uslubiy xususiyatlari avtogreyder misolida ko‘rib chiqilgan 
(10.9-jadv.).
10.9-jadval 
Avtogreyderlarni ma’qul taqsimlash
q
ator
lar
N
Ishlar turi 
Oylar
Yildagi 
mash.- 
oy
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 
1 
2 
3 4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
11 12 13 
14 
15 
1 
Yo‘l 
chetini 
pardozlash 
2 
2 
2 
2 
2 
2 
2 
2 
16 
2 
Yo‘l 
uchun 
ajratilgan 
mintaqani 
pardozlash 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
8 
3 
Yo‘l 
yon 
qiyaligini 
pardozlash 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
8 
4 
Taqsimlashdan 
oldingi ehtiyoj 
4 
4 
4 
4 
4 
4 
4 
4 
32 
5 
Oylik 
o‘rtacha 
ehtiyoj 
4 
4 
4 
4 
4 
4 
4 
4 
32 
Mashinalar taqsimlanishi
6 
Yo‘l 
chetini 
pardozlash 
2 
2 
2 
2 
2 
2 
2 
2 
16 
7 
Yo‘l 
uchun 
ajratilgan 
mintaqani 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
8 

---

411 
pardozlash 
8 
Yo‘l 
yon 
qiyaligini 
pardozlash 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
8 
9 
Taqsimlashdan 
keyingi ehtiyoj 
4 
4 
4 
4 
4 
4 
4 
4 
32 
Ma’qul taqsimlashga erishilgan deb hisoblash mumkin, agar mart oyidan 
oktyabr oxirigacha avtogreyderlardan bir tekis foydalanish ta’minlangan bo‘lsa.
5-qator – oyiga 4 ta mashina bo‘lganda bir tekis foydalanishga erishiladi. 6-9 
qator – oylar bo‘yicha avtogreyderlarni ma’qul taqsimlash (qar. 10.9-jadv.). 
Bunda kalendar muddatga muvofiq ta’mirlashni amalga oshirish 
imkoniyatida ishlarni bajarish majburiy shart hisoblanadi.
Avtogreyderni ma’qul taqsimlash uchun yo‘l chetini va ko‘tarma, o‘yma yon 
qiyaligini pardozlash bo‘yicha ishlarni amalga oshirish muddatlarini aniqlashtirish 
lozim. Mazkur texnologik jarayonlar uchun kalendar davri mart oyidan oktyabr 
oxirigacha bo‘lgan davrga to‘g’ri keladi va bunda muddatlarni tuzatish ushbu 
vaqtinchalik davrlar chegarasida olib borildi. 5-jadval asosida ishchi kuchlarini 
ma’qul taqsimlashni amalga oshirish zarurdir.
Shunday qilib, avtomobil yo‘llarini joriy ta’mirlash va saqlashga band 
qilingan mashina va mexanizmlar, TYEK ishchilarining aniqlangan ma’qul soni 
5-10 yil davomida o‘zgarmasdan saqlanishi mumkin, chunki muvofiq keluvchi 
ko‘rsatkichlar yoxud umumiy qabul qilingan texnologik sxemalar asosida, yoxud 
mazkur korxona uchun keyingi yillarda tavsifli bo‘lgan ishlar asosida hisoblandi.
Ishlarni yillik rejalashtirish. Avtomobil yo‘llarini joriy ta’mirlash va saqlash 
bo‘yicha yo‘l xo‘jaligi korxonasining yillik rejasini tuzishning quyidagi 
ketma-ketligi tavsiya qilinadi: 
- davriylik ko‘rsatkichi asosida xizmat ko‘rsatilayotgan har bir yo‘l bo‘yicha 
ishlarning talab qilinadigan yillik hajmini hisoblash;
- ishlarning talab qilinadigan hajmini bajarish uchun mehnat sarfini va 
ishchilar mehnatiga to‘lov haqini aniqlash; 
- ish hajmini qiymatlardagi ifodasini hisoblash; 

---

412 
- xizmat ko‘rsatiladigan hamma yo‘llar bo‘yicha ishlar talab qiladigan yillik 
hajmini umumlashtirish;
- yo‘llarni joriy ta’mirlash va saqlash bilan shug’ullanuvchi xizmatchilar 
sonini va ish haqi fondini hamda ish hajmlarining rejaviy ko‘rsatkichlarini yuqori 
tashkilot bilan kelishish va tasdiqdan o‘tkazish;
- xizmat ko‘rsatilayotgan yo‘llar bo‘yicha ishlar rejali hajmining 
tasdiqlangan ko‘rsatkichlariga muvofiq, yil mavsumlari va bo‘linmalar bo‘yicha 
rejali topshiriqlarni taqsimlash; 
- rejalashtirilgan ishlarni bajarish uchun material-texnik resurslarga bo‘lgan 
talabni hisoblash. 
Avtomobil yo‘llarini joriy ta’mirlash va saqlash bo‘yicha ishlar yillik hajmi 
4 bo‘limda bayon qilingan uslubiy tavsiyalarga muvofiq davriylik ko‘rsatkichlari 
yordamida aniqlanilishi lozim.
Davriylik ko‘rsatkichlarini aniqlashda yo‘llarni kuzgi ko‘rik ma’lumotlari va 
joriy hamda ilgarigi yillarda bajarilgan ishlarni hisobga olish materiallaridan 
foydalaniladi. Ba’zi bir holatlarda ish hajmi bahorgi ko‘rik natijalari bo‘yicha 
aniqlashtirilishi mumkin.
Ishlar nomenklaturasi “1” noyabr 2006 yilda O‘zbekiston Respublikasi 
Vazirlar Mahkamasining №226 farmoyishi bo‘yicha tasdiqlangan “Umumiy 
foydalanishdagi yo‘llarni ta’mirlash va saqlash bo‘yicha ishlar klassifikastiyasi 
bo‘yicha qo‘llanma”,