1-2 labaratoriya • маълумотларнинг ифодаланиши ва физик жойлашуви • маълумот қидириш

1-2 labaratoriya
• маълумотларнинг ифодаланиши ва физик жойлашуви
• маълумот қидириш;
• маълумотлар базасини долзарб ҳолатда сақлаб туриш
• бир вақтнинг ўзида бир неча фойдаланувчилар
• маълумотларни ножоиз ўзгартиришлар ва киришлардан ҳимоялаш

Ҳужжатлаштирилган маълумотнинг у ёки бу шаклдаги қалтислиги ахборот ташувчиларига аввалдан режалаштирилган ёки тасодифан бузилишга таъсир этувчи ташқи манбалар орқали амалга оширилади. Бундай манбалар сифатида инсонлар, табиий офатлар ва ҳ.зо киради. Ахборот мўътадиллигига таъсир этувчи усул бўлиб, уни нусхалаш, суратга олиш, ёзиш, узатиш, ечиб олиш, маълумотларни қайта ишлаш дастурини вирус билан зарарланиши, маълумотларни сақлаш ва қайта ишлаш технологиясини бузилиши, сафдан чиқариш ва маълумотларни қайта ишлаш ва узатиш техник воситаларининг иш режимини бузиш ва ишдан чиқариш хизмат қилади. Бугунги кунда тижорат сирлари қуйидагича ифодаланади - учинчи шахс томонидан ахборот, маълумот, маълумотнома, объект, тарқатиш, узатиш ва чиқиб кетиши ахборот эгаси хавфсизлигига ёки этиёжларига зарар етказиши. ISO/IEC 17799 стандарта ахборот хавфсизлигини конфиденциаллик, тўлиқлик ва ахборот мавжудлигини таъминлаш сифатини белгилайди. Хавфсизлик - бу нафақат жиноий ҳаракатлардан ҳимояланиш, балки ахборот ва ҳужжатларни (асосан электрон) сақлашни таъминлаш, ҳамда фавқулотда ҳолатларда муҳим ҳужжатларни ҳимоялаш чоратадбирлари ва улар фаолиятини тиклаш ёки узлукизлигини таъминлашдан иборат. Ахборот хавфсизлиги деганда субъектнинг ахборот муносабатларини ҳимоялаш тушунилади. Электрон ҳукумат интерактив хизмати ахборот ресурслари хавфсизлигини таъминлаш деганда ахборот мухитида миллий манфаатларини ҳимояланганлик ҳолатини ифодаловчи шахс, жамоа ва давлат манфаатларининг умумий мажмуаси тушунилади. Конфиденциаллик - рухсатсиз мурожаатдан ҳимояланиш. Шунингдек, конфиденциаллик ахборотга мурожаат учун рухсат олган шахсга шундай маъсулият юклатиладики ахборот эгасининг розилигисиз учинчи шахсга берилмаслигини билдиради.Ахборот ресурсларининг хавфсизлиги деганда ҳар қандай объектив ва субъектив хавфдан вақт (макон) ва майдонда (фазо) ахборотларнинг ҳимояланганлиги тушунилади. Бу одатда ташкилотнинг экстремал фавқулотда ҳолатларидаги фаолиятида: табиий офатда, бошқа бошқариб бўлмайдиган ходисаларда, рухсат этилмаган ишларга, маълумотлар базасига, ҳужжатларга хуруж ва ҳуқуқбузарларнинг пассив ва актив ҳаракатлари. Конфиденциаллик - ахборот ва маълумотларни тўлиқ узатиш шароитлари ва қоидалари. Конфиденциалликка ташқи муҳитга маълумотни тарқатмаслик, шунингдек ички ҳодимлар орасида ҳам киради.Қимматли ҳужжат маълумотлари хавфсизлиги экстремал ҳолатлар натижалари ҳимояланганлик даражаси билан аниқланади. Хусусан, табиий офатлар, ташкилий ва техник йўллардан фойдаланиб рухсат этилмаган ҳужжатларга хавф тугдириши ёки ҳуқуқбузарнинг пассив ва актив хатти- ҳаракатлари натижасида маълумотни ўгирланиши, ҳуқуқбузарнинг маълумотдан ўз мақсадлари йўлида ҳуқуқсиз фойдаланиши, ахборотни ўзгартириши, қалбакилаштириши ва йўқотиши мумкин. Махфийлик - ахборот манбаларига кириш, кириш шартлари ва қоидалари. Ахборот муносабатлари субъекти фақат рухсатсиз фойдаланишдан зарар кўради, балки тизимни ишдан чиқиши, ишдаги юзага келадиган узилишлар ҳам бўлиши мумкин.Конфиденциаллик махфийликка синоним бўлишига қарамай, бу ибора давлат сирларига тааълуқли бўлмаган чекланган ахборот ресурсларига рухсатни ифодалаш учун ишлатилади.Конфиденциаллик ахборот эгасининг ўзга шахсларга рухсат берилиш тартибини ифодалайди, яъни ахборот эгаси қонун бўйича ахборотдан фойдаланиш ҳуқуқ тартибини белгилайди. Маълумотлар тўрт турга бўлиниши мумкин: Биринчи - махфий бўлмаган очиқ турдаги, ихтиёрий ташкилот ичида юритилувчи ва оммавий фойдаланишга қаратилган маълумотлар; Иккинчи - хизматда фойдаланиш учун фақат бирон бир ташкилот ички фаолиятида фойдаланувчи маълумотлар. Уларнинг ўзи икки тоифага бўлинади: