1-§. Zoologiya fani va uning vazifalari

Savol va topshiriqlar.
1. Qoraqurt qanday hayot kechiradi?
2. Biy qanday hayot kechiradi?
3. Falanga qanday tuzilgan?
4. Falanga qanday hayot kechiradi?
5. Chayonlar qanday tuzilgan?
6. Chayonlar qanday hayot kechiradi?
7. Kanalar qanday tuzilgan?
8. Kanalar qanday ziyon yetkazadi?
20-§.Yashil bronza qo‘ng‘izining tashqi tuzilishi
Hasharotlar – tabiatda juda keng tarqalgan bo‘g‘imoyoqlilar. Tanasi bosh, ko‘krak va qorin bo‘limlaridan iborat. Oyoqlari 3 juft, boshida bir juft mo‘ylovlari, ko‘zlari va jag‘lari bor. Ko‘krak bo‘limida qanotlari va oyoqlari joylashgan. Ayirish organi – malpigi naychalari,traxeya orqali nafas oladi. Yuragi naysimon, ko‘p kamerali, 40 ga yaqin turkumlari bor. Vakili yashil bronza qo‘ng‘izi. Bu qo‘ng‘iz Yevropa va Osiyo qit’asining deyarli hamma joyida uchraydi.
Yashash muhiti va gavda bo‘limlari. Bahor va yoz oylarida dalalarda gullarning ustida yirik (uzunligi 1–2 sm) yashil qo‘ng‘izlarni ko‘rish mumkin. Qo‘ng‘iz tanasining ustki tomoni yaltiroq-yashil, qorin tomoni esa qizg‘ish tusda bo‘ladi. Bronza qo‘ng‘izi Yevropa va Osiyo qit’asining deyarli hamma joyida uchraydi. Qo‘ng‘izni qo‘lga olib ko‘rilganda uning xitin qobig‘i qalin va qattiq ekanligini sezish mumkin (42-rasm).
Bosh bo‘limi. Qo‘ng‘izning boshida og‘iz va sezgi organlari joylashgan. Og‘iz teshigini ustki tomondan kichik plastinka shaklidagi yuqori lab, yon tomondan bir juft yuqori va pastki jag‘lar, ostki tomondan pastki lab o‘rab turadi (43-rasm). Pastki lab va pastki jag‘lar bir juftdan paypaslagichlar bilan ta’ minlangan. Paypaslagichlar tuyg‘u va ta’m bilish organlari hisoblanadi.Qo‘ng‘iz boshining ikki yonida bittadan yirik murakkab ko‘zlari bo‘ladi. Har qaysi ko‘z bir necha mingta zich joylashgan mayda oddiy ko‘zchalardan iborat. Hasharotlar ham daryo qisqichbaqasi singari mozaik ko‘rish xususiyatiga ega. Ko‘pchilik hasharotlar rangni yaxshi ajratib oladi. Ko‘zlarining oldida yelpig‘ichga o‘xshash mo‘ylovlari joylashgan. Erkak qo‘ng‘izning mo‘ylovi urg‘ochilariga nisbatan yirikroq bo‘ladi. Mo‘ylovlar hid bilish organi hisoblanadi.