1 – topshiriq. Test savollariga javob bering. Hadis ilmida «Sahih» yo‘nalishining asoschisi kim?



Download 189,5 Kb.
bet5/6
Sana21.02.2022
Hajmi189,5 Kb.
#60769
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
36197 15-вариант

3-TOPSHIRIQ.
Muqоbilini tаnlаb belgilang.
Abdurahmon Jomiyning:
1.Tug’ilgan sanasi А) 1472 yil
2. Haj safariga borishi B) 1492 yil
3. A.Navoiy bilan tanishishi S) 1480
4. Olamdan o’tgan sanasi D) 1485
5. “Haft avrang” yozilish sanasi Е) 1469
6. “Xiradnomai Iskandar” asari
yozilish sanasi G) 1414 yil
4-TOPSHIRIQ.
Tayanch so’zlarga izoh yozing.
So’fiylik ta’limotining ma’naviy hayotga ta’siri


СУфийлик таълимоти VIII аср охири ва IX аср бошларида пайдо булиб, бутун мусулмон мамлакатлари, шу жумладан, Мовароуннахрда хам кенг таркалган. СУфийлик бутун Шарк маънавий хаётида инсон камолоти хусусидаги гояларнинг шаклланишида мухим роль Уйнайди.
СУфийлик мусулмон шарки халкларининг кУп асрлик маънавий хаётининг гоявий асосини белгилаб берган таълимот булиб майдонга чикди. У илохий поклик ва инсоний гУзалликни идрок этиш йУли, хак ва хакикатни химоя килиш воситаси булиб хизмат килди. СУфийлик кУп киррали оким булиб, “соф”, “ягона” сУфийлик хеч качон бУлмаган. У турли кУринишлар, окимлар тарзида намоён бУлган. Аммо хар бири хам инсон такомили муаммосига турлича ёндошиб, уни Узига хос йУл, караш асосида талкин этган. СУфийлик таълимоти гояларига эътикод ва амал килувчи кишилар сУфийлар деб номланади.
СУфийлик таълимотида комил инсон - бу доно, окил, пок ниятли одамдир. СУфийлар илохий поклик, нафосат, эътикод ва тафаккур инсониятни бало-казолардан асрайди, уларни авайлаб асрайди деб билганлар. Улар мазкур гояларга мувофик хамда уларга амал килган холда хакикат учун интилганлар. Аслида эса, комил инсоннинг шаклланиши - бу уларнинг идеали, орзуси бУлган. Шундай бУлсада, улар комил, етук ва маърифатли инсон идеалини яратиш асосида жахолат, нодонлик, хирс ва таъмага карши курашганлар. Комилликнинг мезони икки нарса: биринчиси, ахлок, яъни, мУмин- мусулмон, солих инсон бУлиш, иккинчиси, Уз-Узини танишдан иборатдир.
Дар кандай гоявий таълимот мохиятида акс этгани каби, Ислом таълимотида хам зиддият ва ихтилофлар пайдо булиб, натижада VII асрнинг иккинчи ярмидан бошлаб турли йУналиш, махзаб ва окимлар юзага кела бошлади.
Улардан суннийлик йУналиши VIII-XII асрларда Араб халифалиги тасарруфидаги худудларда вужудга келган энг йирик йУналишлардан бири сифатида шаклланган булиб, бугунги кунда жахондаги барча мусулмонларнинг тУксон фоизи сунний махзабининг вакиллари саналадилар.
Суннийлар Узларини ахли ас-сунна - сунна тарафдорлари деб атаб, Куръон билан бирга суннага хам эътикод киладилар. Улар пайгамбар Мухаммад Алайхис-салом ва халифа Али билан бир каторда, шиалик тарафдорлари рад этадиган дастлабки халифалар-Абу Бакр, Умар ва
Усмоннинг Ислом таълимоти гояларини мустахкамлашдаги хизматларини хам бирдек эътироф этиладилар. Сунний йУналишида куйидаги тУртта мазхаб - Данафия, Маликия, Шофииъя, Данбалия булиб, мохиятига кУра шариатга хос диний-хукукий тизимлар саналади ва хар бири хам хукукий муаммоларни хал этишда хадис талабларига таянади. Ушбу мазхабларнинг намояндалари Абу Ханафа (699-767 йиллар), Малик ибн Анас (713-795 йиллар), Аш Шафий (767-819 йиллар) ва Ибн Ханбал (780-855 йиллар)лар булиб, улар Ислом таълимотининг диний-хукукий назариётчилари хисобланадилар. Суннийлик йУналишининг мазхаблари хокимият ва унинг мавжудлиги борасида хам шиалик йУналишида устувор саналган карашлардан фаркли гояларга таянади. Суннийлар халифалик хокимияти мавжудлигининг тарафдорлари бУлсалар, шиалар имомат тарафдорларидир.
Ислом таълимотида яна бир йУналиш - шиалик (арабча сУз булиб, “гурух”, “тараф” маъносини англатади) мавжуд. Бу оким мохияти жихатидан суннийликдан сУнг иккинчи Уринда туради. Дозирги даврда, жахон мусулмонларининг Ун фоизи шиа мазхабига мансубдир. Шиалик халифа Али хокимиятининг тарафдорларидан иборат диний-сиёсий гурух сифатида VII аср Урталарида пайдо бУлган. Ирок ва Эронда бу йУналиш гоялари кенг таркалган. Шиалик диний-гоявий масалаларни хал этиш хамда диний урф- одат, маросим ва анъаналарга амал килиш, уларни Утказиш борасида илгари сурилган карашларга кУра сунъийликдан фарк килади. Унинг тарафдорлари халифалик хокимиятига карши кураш олиб борган. Шиалик хокимият учун кураш жараёнида майдонга келган бУлса-да, асосий ихтилофлар диний таълимотни талкин этиш борасидаги тафовутлардан иборатдир. Шиалар хам суннийлар каби Куръонни эътироф этадилар, аммо халифалар даврида унинг айрим кисмлари тушириб колдирилган, деб хисоблайдилар. Улар Куръоннинг мазмунини мажозий талкин этиш асосида Уз таълимотларини асослайдилар. Дадислардан факат Али ва унинг тарафдорлари номи билан боглик бУлганларини тан оладилар ва ана шундай хадисларни жамлаб мустакил тУпламлар тузганлар. Мазкур тУплам Ахбор деб номланади. Суннийлик акидаларидан фаркли равишда, шиалар тавхид, адл, набувват, имомат ва киёмат каби беш акидага эътикод киладилар.
Тавхид - Аллохнинг ягоналигини эътироф этиш; адл - адолат, Аллохнинг одиллиги, яъни такдир; нубувват - пайгамбарлик; киёмат ёки маод - киёматнинг содир бУлиши, охиратнинг мавжудлиги, Улганларнинг тирилиши каби карашлар мохиятига кУра суннийлик йУналишида устувор бУлган гояларга мос келади. Шиаликда бешинчи акида - имомат (имом томонидан бошкариладиган хокимиятнинг мавжуд бУлиши) булиб, мазкур гоя суннийлик ва ушбу йУналиш томонидан эътироф этилган халифалик хокимиятининг мавжуд бУлиши хусусидаги акидага зид келади. Шиалик йУналишининг тарафдорлари Али ва унинг авлодлари саналган Ун икки имом томонидан бошкарилган хокимиятни тан олади.
Шиалар хам мукаддас шахарлар Макка ва Мадинага бориб, Каъбани зиёрат килсалар-да, Карбало ва Нажаф шахарларидаги шиалик имомлари кабрларини хам мукаддас деб эътироф этадилар. Шиалик асосан Эронда устувор бУлган эътикод хисобланади.
Кейинчалик, суннийлик ва бир катор прогрессив окимлар доирасида,

  1. аср охири ва ГХ аср бошларида сУфийлик таълимоти пайдо бУлди. Мазкур оким бутун мусулмон мамлакатлари, шу жумладан, Марказий Осиё худудида кенг таркалди.

СУфийлик таълимоти бутун Шарк маънавий хаётида комил инсон ва уни шакллантириш борасидаги гояларнинг шаклланишида мухим роль Уйнади.
СУфийлик таълимоти ва унинг мохияти хусусида катор тадкикотлар олиб борилган булиб, мазкур манбалар сУз юритилаётган таълимотни Урганишда бой манба булиб хисобланади. Айникса, Алишер Навоийнинг “Насойимул мухаббат” асари сУфийлар силсиласи хакида кимматли меросдир.
Мазкур оким VII-VIII асрда араб мамлакатларида пайдо булиб, сУнгра бошка мусулмон мамлакатлари, хусусан, Мовароуннахрда хам кенг ёйилди. Лекин олимлар бу окимнинг баъзи кУринишлари исломгача хам мавжуд бУлганлигини таъкидлайдилар.
СУфийлик назариясига кУра, дунё, мавжуд борлик худонинг мужассамланиши. Худо барча кУринадиган нарсаларда, нарсалар эса худода мавжуд. Борлик-дунёвий рух шаклида бутун оламга таркалган ва худо сингари ягонадир. Инсон эса ана шу рухнинг бир кисми, шу боис эртами- кечми у билан кУшилади.
Амалий кисм ахлокий меъёр ва хулк-атвор коидаларининг муайян тизимидан иборат булиб, бу меъёр ва коидалар худбинлик ва шахсий манфаатлардан Узини тийишни талаб этади.
СУфийлик мусулмон Шарки халкларининг кУп асрлик маънавий хаётининг гоявий асосини белгилаб берган таълимот булиб майдонга чикди. У илохий поклик ва инсоний гУзалликни идрок этиш йУли, хак ва хакикатни химоя этиш воситаси булиб хизмат килди. СУфийлик асосан уч окимга мансуб:
Биринчи оким Мансур Халлож, Фаридуддин Аттор, Жалолиддин Румийлар мансуб бУлган оким. Уларнинг таълим беришича, худо хар жихатдан комилдир, энг олий гУзаллик, шодлик, бахт унинг васлидадир, фоний бУлишидадир. Инсон Узини хакикатга,-худога нисбатан хеч деб билиши керак. Инсон яшаётган хаёт хакикий бахт-саодат бера олмаслиги, асл, хакикий осудалик, бахт, саодат факат худода, унинг васлида эканлиги, у билан вахдат ташкил этиш, яъни, унинг васлига етиш кераклиги хусусидаги карашни илгари сурадилар. Лекин улар таквони риёдан ажратиб, олий хакикатга интилишни жаннат ва дУзах хакидаги интилишлардан фарк этиб боришлари билан ажралиб турадилар. Инсоннинг ички кечинмалари холатига ахамият бериб, чин ихлос ва сидкни биринчи Уринга кУядилар. СУфийлар калбни хар кандай худбинлик, риё, таъмагирлик, хашам ва мол- дунёга Учликдан тозалаб бориш билан олий хакикат кУзгусига айлантиришни, яъни, покликни асосий максад килиб кУядилар.
СУфийлар инсон маънавий-рухий комилликка эришиш йУлида
куйидаги тУрт боскични Утиши керак деб хисоблайдилар.

Download 189,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish