1- tajriba ishi. Metall va qotishmalarning mikroskopik tahlili Ishdan maqsad

(1) 
 
Bu yerda m-mikroskopning kattalashtirish qiymati (ob’ektiv va okkulyar 
kattalashtirish ko’rsatkichini ko’paytmasi)
S
m
—aniqlash uchun kvadrat tomonlari qiymatini aniqlash kerak, buning uchun 
mikroskop qo’llanmasidan foydalanib okkulyardagi shkala- lineykadagi bitta 
bo’limining qiymati necha (mm. mk) gina aniqlanadi va kvadrat tomonlariga 
nechta bo’linma to’g’ri kelishini bilib, shu bo’linmalar sonini lekal- lineyka 1ta 

---

bo’limini qiymatiga ko’paytiriladi.Tomonlar qiymati (mm.mk) jilosiz shishadagi 
tomonlar yuzasini shu tomonlar ko’paytmasida aniqlanadi, ya’ni 
S
m
 =a x a = a
2
 , agar a, a deb olsak 
 
a 
a
3. Yuza birligiga to’g’ri keluvchi donachalar soni. 

n
0
 = n
o’r
 : S
mak
 [ dona/mm
2
] (2) 
 
va o’rtacha donachalar yuzasi: 
F = S
mak
 : n
o’r
 [mm
2
/dona] (3)
 
Xisoblanadi. 
4. Xisoblashlar natijasi 1-jadvalga yoziladi. 
Sal’tikov usuli 
Bu usulda silliqlangan sirt yuza birligiga to’g’ri kelgan donachalar sonini 
aniqlash uslubi o’zgacharoq bo’ladi.
Ob’ektivning jilosiz shishasida chizilgan kvadrat oralig’iga to’g’ri kelgan tugun 
nuqtalar (3 ta donachaning to’qnashgan nuqtalari) soni aniqlanadi. Bunda kvadrat 
tekisligidagi donachalar soni:
N = 2n

 
munosabatdan aniqlanadi.
Hisoblashni osonlashtirish uchun mikroskop kattalashtirishini shunday 
tanlanadiki, bunda kirish maydonida 10-15 tuguncha nuqtalar bo’lsin. Shunda n
o’r
– 
ni aniqlash uchun hisoblangan tugunlarning umumiy soni 50 tadan ko’p 
bo’lmasligi kerak. Shundan so’ng, n aniqlangach S
mak
, n
0
F kattaliklarning 
qiymatlari (2), (3), ifodalar Djeyfris usuli bo’yicha aniqlangandek hisoblab 
chiqariladi. 
Saltikov usuli bo’yicha hisoblangan natijalar 2- jadvalga yoziladi.