|
Metodologiya – biliw iskerligi jolları haqqındaǵı tálimat sanaladı. Pánniń metodologiyası nátiyjeli biliw iskerliginiń ulıwmalıq principlerin belgilep beriw imkaniyatına iye, biraq ol izertlenip atırgan ob`ekttiń biliwdiń jolların belgilep bere almaydı. Yaǵnıy metodologiya ulıwmalıq jandasıwlar menen principlerdi islep shıqsa da, metodik jańa bilim alıwdıń «recepturası» hám «texnologiyası» bola almaydı. Biliw iskerliginin belgili bir tarawlarında metodologiyanıń paydalı tárepi sonnan ibarat, bunda metodologiya mashqalanıń sheshimin tabıwǵa imkaniyat jaratıp beretuǵın variantların kritikalıq jańtan analizlewde hám izertelew isleriniń sheshimin taba almay qalıw jaǵdaylarınıń jolların kórsetip beredi.
Biz pedagogikalıq izertlew metodları degende jas áwlatdı tárbiyalaw,bilimli etiw hám oqıtıwdıń real processlerine tán bolǵan ishki baylanıs hám múnásebetlerdi tekseriw sonday-aq biliw usılları hám quralları jıynaǵın túsinemiz.
Pán metodları onıń metodologiyasına áhmiyeti hám principine baylanıslı boladı. Pedagogika iliminiń bunday bekkem hám isenimli filosofiyalıq tiykarı tariyxıy jámiyetlik rawajlanıw sharayat esaplanadı. Pedagogika máselelerin úyreniw hám olardıń nızamlılıqların anıqlaw máselesinde pedagogika ilimi hádiyselerdi hám faktlerdi ózgermes,waqıt, mánis hám konkret shárayatlardan tısqarı basqa jámiyetlik hádiyseler menen baylanısı bolmaǵan túrde,sana ózgerisleri hám turmıslıq qarama-qarsılıqları bolmaǵan hádiyse sıpatında alıp qaramaydı. Oqıtıw, bilim beriw, tárbiyalaw processlerin hám olardıń mańızın tómendegidey úyreniw názerde tutıladı:
1. Olardıń ulıwma baylanısı, bir-birine tolıqtırıwı hám óz-ara tásir processinde balalardı tárbiyalaw hám oqıtıwdıń turmıs, siyasat, ideologiya, mádeniyat, ilim, ádep-ikramlılıq sharayatlarınan ajıralmaslıǵı, tárbiya hám oqıtıwdıń túrli tárepleriniń óz-ara baylanısı h. t.b. Oqıtıw hám tárbiyalaw, ulıwma hám politexnikalıq bilim beriw, morallıq hám miynet tárbiyası, estetikalıq hám fizikalıq tárbiya, mektepke shekemgi tárbiya, jámiyetlik hám sem`yalıq tárbiya. t b.
2 Olardıń toqtawsız háreketi, ózgeriw hám rawajlanıw processinde jańa jámiyetlik hám ilimiy wazıypalardıń tuwılıwı nátiyjesinde kelip shıǵatuǵın tárbiyalaw hám oqıtıw wazıypaları, formaları hám metodlarınıń ózgeriwi. Tárbiyalaw qısqa múddetli tezlik penen alıp barılatuǵın is emes, al qıyın keń process. Pedagogikalıq xızmet tvorchestvolıq xaraktedegi process, balalardı bir standart universal sxema tiykarında oqıtıw hám tárbiyalaw múmkin emes t.b.
3. Balalardıń rawajlanıwında san hám sapa ózgerisleri sonday-aq jańa nárselerdiń payda bolıw processinde hár bir mektep jasınıń ózine tán ózgesheligi, tárbiya hám oqıtıw bala shaxsınıń sapa jaǵınan rawajlanıwı hám qáliplesiwi ekenligi, sana hám moral`dıń, sóz hám istiń h.b. sapa ólshemi.
4. Qarama-qarsı táreplerdi, principlerdi anıqlaw hám ashıw processinde tárbiya hám tálimde turmıs dialektikası, jańa hám eski nárseler ortasındaǵı gúres balalar jámááti ishindegi, shaxs hám jámáát ortasındaǵı qarama-qarsılıq, sem`yadaǵı tárbiya xarakteri, xarakteristika beriw, talqılaw hám ózin-ózibahalaw t.b. bayanlanadı.
5. Pedagogika nızamlılıqların ob`ektiv túrde úyretiw hám biliwde sebep hám nátiyje, zárúrlik hám tosqınlıq, mazmun hám forma, imkaniyat hám múmkinshilik, tariyxıylıq hám logikalıq, ulıwmalıq hám daralıq, konkretlik hám abstraktlıq sıyaqlı kategoriyalar úlken áhmiyetke iye.
Pedagogikalıq pánler metodologiyasining uliwmamilmiy metodologik principlerıne tómendegiler kiredi:
Muwapıqlıq principi - ilimiy biliwdiń usı salasında bilimlaming jańa principler, ideyalar konsepsiyalar tiykarında sistemaǵa salıw.
Toldiriwshan’liq principi - izertlewdiń kóplegen obiektleri
mikrodunyoning bólekke uqsas eń ápiwayı obiektlerinen tartıp insan
hám jámiyet sıyaqlı quramalı obiektlerine shekem. Keri
teoriyalerdi birlestiriw tiykarında tolıq xarakteristikalanıwı.
verifikatsiya principi - mánis itibarı menen formal logikanı
jetkilikli tiykarlash.
Filosofikatsiya principi - usı principke qaray tek biykar etiw
arqalı tekserip kóriw múmkinshiligi bolǵan bilim ilimiy bilim boliwi
múmkin.
Reduksiya principi - málim pútinlik sistema quramalılıǵın onıń
salıstırǵanda ápiwayı strukturalıq bólimleri elementleri arqalı biliw bolıp tabıladı.
Pútinlik principi - izertlew qılınıp atırǵan obiektlerdin’ bólek pútin
ózgesheliklerin basqa ob'ekitlar menen óz-ara baylanısta bolıw.
Kontirreduksiya principi - elementar bóleklerden tartıp tap social
tábiy sistemalarǵa shekem barlıq tábiy obiektlerge, sonday-aq tábiy tilge
ámel qılıw.
Paydalanilg’an a’debiyatlar
1.Мирзиёев Ш.М. Танкидий тахлил, катьий тартиб-интизом ва шахсий жавобгарлик - хдр бир рах,бар фаолиятининг кундалик коидаси булиши керак. -Т.: Узбекистон, 2017 - 1026.
2.Мирзиёев Ш.М. Буюк келажагимизни мард ва олижаноб х,алкимиз билан бирга курамиз. - Т.: Узбекистон, 2017. - 488 б.
3.Баркамол авлод - Узбекистан тараккиётининг пойдевори. - Т.: Шарк, 1998.-62 6.
4. В. Xodjayev, A. Choriyev, Z. Saliyeva. Pedagogik tadqiqotlar metodologiyasi. Toshkent “Iqtisodiyot dunyosi” 2018.
Do'stlaringiz bilan baham: |
