1- modul: ijtimoiy psixologiya faniga kirish 1-mavzu: Ijtimoiy psixologiyaning shakllanishi va rivojlanishi. Ijtimoiy psixologik g’oyalarning shakllanish tarixi

G.Tard
dan keyin diadaning cheklangan ekanligini tushungan boshqa
sotsiologlar,
masalan,
amerikalik
L.Uord, F.Giddings
va boshqalar ijtimoiy
xulqni jamoaviy psixika fenomeni orqali tushuntirishga o’rindilar. Ya’niy,
ijtimoiylik qonunlarini jamoa ruhiy holati bilan uzviy ravishda o’rgana
boshladilar.Ularning ta’kidlashicha, dastlabki
ijtimoiy fakt
alohida individning
ongiga emas, balki u mansub bo’lgan «qavmning psixologiyasi»ga aloqadordir.
Ya’ni,
ijtimoiy fakt
- bu mohiyatan ijtimoiy tafakkur, aqldir. Uni jamoa yoki
jamiyat psixologiyasi o’rganishi kerak. Chunki u «Jamiyat psixologiyasi» yoki
sotsiologiyaning baxs mavzusidir. Demak, ular bu o’rinda sotsiologiyani nazarda
tutganlar. Shunday qilib, sotsiologiyada
psixologik yo’nalish
paydo bo’ladi.
Sotsiologiyaning «psixologiyalashuvi» ijtimoiy psixologiyaning predmetini
aniqlashda juda qo’l keldi desak bo’ladi, chunki aynan shunday yondashuv
sotsiologiyadagi psixologik yo’nalishni ta’minlash bilan bir qatorda ijtimoiy
psixologiyaning o’zini ham alohida fan sifatida tug’ilishiga asos yaratdi. Ya’ni,

---

12
qisqacha aytganda, ikki fan –
psixologiya va sotsiologiya
ning rivojlanishi,
ularning ikkisi ham jamiyatda turli vaziyatlarda inson xulq-atvorining ijtimoiy
motivlarini tushuntirish zaruratini anglashi ijtimoiy psixologiyaning mustaqil fan
tarmog’i sifatida barpo bo’lishini ta’minladi.
Shunday qilib, yuqorida qayd qilingan ilmiy-falsafiy, ijtimoiy manbalar,
shart-sharoitlar tufayli ijtimoiy-psixologik g’oyalar shakllanib bordi. Bu qarashlar
sof psixologiyaga ham o’xshamagan, sotsiologiya doirasidan chiqib ketadigan
alohida fanning –
ijtimoiy psixologiya
ning paydo bo’lishi uchun real zamin rolini
o’tadi.