1- modul: ijtimoiy psixologiya faniga kirish 1-mavzu: Ijtimoiy psixologiyaning shakllanishi va rivojlanishi. Ijtimoiy psixologik g’oyalarning shakllanish tarixi

O.Klaynberg
va
G.Ollport
ham
ijtimoiy psixologik g’oyalar tarixi qadimgi grek falsafasiga, xususan,
Platon
va
Aristotel
g’oyalaridan boshlanganligini ta’kidlaydilar. Shuning uchun ham
amerikalik olim
G.Ollport
ijtimoiy psixologik g’oyalarning yaratilishi va ri-
vojlanishi
falsafa
bilan, uning ko’zga kuringan arboblaridan hisoblangan
Platon
(Aflotun)
nomi bilan bog’lik deb yozgan edi.
Platon (Aflotun)
o’zining
«Davlat»
va
«Qonunlar»
deb atalgan dialoglarida
shaxsning jamiyat bilan aloqalari masalasiga tuxtalib, jamiyat individga nisbatan
o’zgarmas sir birlikki, uning taraqqiyoti jamiyat rivojlanishi qonunlarga buysunadi,
degan fikrni ximoya qilgan. Unga qarama-qarshi fikrni
Aristotel (Arastu)
bayon
etib, individni barcha ijtimoiy o’zgarishlarning sababchisi, chunki unda bunga
imqon beruvchi psixologik tizimlar bor, deb yozadi. Ya’ni, shaxs va jamiyat
o’rtasidagi munosabat masalasi
Platon
da jamiyat foydasiga hal bo’lgan bo’lsa,
Aristotel
da bu narsa shaxs foydasiga echilgan.
Falsafaning keyingi yangi davrida paydo bo’lgan faylasuf-olimlardan
Gobbs,
Lokk, Gelvetsiy, Russo, Makkiavelli, Gegel
ning jamiyat va shaxs o’zaro
munosabatiga oid qarashlarida ham olimlar ta’kidlagan sof ijtimoiy psixologik
nuqtai nazarlarning shakllanganligini ta’kidlash mumkin. Ular ham barcha
asarlarida shaxs va jamiyat qarama-qarshiliklarini ilmiy asosda sharhlashga

---

10
o’rindilar, lekin, hech qaysisi bu muammoni ijtimoiy psixologik muammo
darajasiga ko’tara olmadi.
Agar yuqoridagi allomalar asarlarida falsafa doirasida ijtimoiy psixologik
qarashlar mavjud bo’lgan bo’lsa, bevosita fan sifatida ijtimoiy psixologiyaning o’z
predmetiga ega bo’lish tarixi yanada diqqatga sazovordir.
X1X asrning o’rtalariga kelib, kapitalistik munosabatlarning keskinlashuvi,
turli davlatlar bilan iqtisodiy aloqalarning tobora o’sib borishi, turli xalqlarning bir
mamlakatdan ikkinchisiga ko’chishi, migratsiya munosabati bilan qator ijtimoiy
fanlar rivojlanishi uchun qulay shart-sharoitlar paydo bo’ldi. Ayniqsa, shu davrga
kelib