1- mavzu: konstruktsion plastmassalar, polimеrlarning strukturasi va хossalari

1- MAVZU: KONSTRUKTSION PLASTMASSALAR, POLIMЕRLARNING STRUKTURASI VA ХOSSALARI
RЕJA
1. Konstruktsion plastmassalar.

2. Polimеrlarning strukturasi va хossalari.

3. Polimеrlarning qovushoqlik va tеplofizik хossalari.

4. Polimеrlarning mехanik хossalari.

5. Polimеr matеriallarga tеrmik ishlov bеrish.

1. 
   Konstruktsion plastmassalar
   

Mustaqil O`zbekistonimizning tobora yuksalib borayotgan xalq ho`jaligining barcha sohalari, jumladan, yengil va to`qimachilik sanoati, avtomobilsozlik, qurilish hamda qishloq xo`jaligining rivojlanishi turli tuman qimmatli xossalarga ega bo`lgan kimyoviy tolalar, plastmassalar, sintetik kauchuklar ishlab chiqarish bilan chambarchas bog`liqdir.

Ushbu talablarni inobatga olib va behisob kimyoviy xom ashyolar: ko`mir, neft va tabiiy gazlarni mo`lligini ko`zda tutib, O`zbekiston Respublikasi nafaqat tabiiy polimer diyori, shu bilan birga asosiy va ko`p tarmoqli sintetik polimerlar markaziga aylanib bormoqda.

Xalq xo`jaligini rivojlantirishning istiqbol rejalariga ko`ra respublikamizning ko`p joylarida, ayniqsa Toshkent, Qashqadaryo, Buxoro, Navoiy, Samarqand va Farg`ona viloyatlarida polimerlar ishlab chiqaradigan hamda undan buyumlar tayyorlanadigan katta – katta korxonalar qad ko`tardi. Bunday katta vazifalarni amalga oshirishda o`z kasbini mukammal egallagan mutaxassislar asosiy va hal qiluvchi rol o`ynaydi.

Polimer materiallaridan tayyorlangan buyumlar xalq xo`jaligining barcha sohalarida, ayniqsa avtomobil sanoatida keng qo`llaniladi, chunki plastmassaning asosiy tarkibiy qismi hisoblangan kauchuk juda elastik bo`ladi. Plastmassa juda kuchli (1000 % gacha) deformatsiyalanishi mumkin, lekin yuklanish olinganidan keyin plastmassa avvalgi holatiga deyarli qaytadi. Bundan tashqari, plastmassaning kimvoyiv chidamliligi, yemirilishga qarshilik ko`rsatish qobilyati yuqori, yaxshi

elektr izolyatsion xossalarga ega, zichligi uncha katta emas. Hozirgi zamon avtomobillarida bir necha yuz xil plastmassa detallari mavjud.

Har qanday plastmassa materialning asosi kauchuk bo`lib, zamonaviy yengil avtomobillarda 300 tagacha nomdagi umumiy soni 500-600 ta bo`lgan detallar (yuk avtomobillarida esa 200 tadan 500 tagacha detali) plastmassadan tayyorlangan bo`lib, bu detallarni tayyorlash uchun 250-400 kg kauchuk, ya`ni 500-800 kg plastmassa materiallari sarflanadi. Avtomobillarga sarflanadigan xar bir kg plastmassa materiallarining umumiy massasi avtomobil massasini 1-2 kg ga kamaytiradi, massasini 10% ga kamayishi o`z vaqtida yoqilg`ini 20 % gacha iqtisod qilishga, avtomobilning umumiy tannarxini 10 % dan 40% gacha kamaytirishiga olib keladi.

Plastmassalar konstruksiyaviy material sifatida muhim afzalliklarga ega. Bu materiallar yengil bo`lib,ularning zichligi yuqoridir. Plastmassalarga ixtiyoriy shakl berish mimkin, ular chirimaydi, kimyoviy agressiv muhitga chidamli hisoblanadi.