1- мавзу Кириш

Электрон кутубхоналар.
Электрон кутубхона Интернетнинг ажойиб имкониятларидан биридир. Бу кутубхонанинг электрон шаклидир. Кутубхона деганда одатда кўз олдимизга китоблар турган узундан - узоқ китоб жавонли катта хоналар келади. Электрон кутубхонада жавонлар вазифасини жилдлар, китоблар вазифасини Интернет сахифалар бажаради. Бу кутубхона маълумотлари электрон кўринишда бўлади ва компьютерда жойлашади. Бу кутубхонадан фойдаланиш жуда қулай . Сиз дунёнинг ихтиёрий нуқтасидан электрон кутубхона маълумотларидан фойдалана олишингиз мумкин. Яна бир қулай томони зарур маълумот нусхасини кўчириб олишингиз мумкин. Электрон кутубхонадан фойдаланишингиз учун компьютер, модем ва Интернет тармоьи бўлиши етарли (расм 4.16).





Фараз қилайлик электрон кутубхонадан фойдаланмоқчисиз. Бирор маълумот билан танишмокчисиз. Компьютер ва Интернет ёрдамида маълумотни бир неча дақиқада топиш мумкин. Маълумот дунёнинг ихтиёрий нуқтасидан бир пастда экранда тасвирланади. Бунинг учун Сиз компьютернинг тугмачасини босишингиз ва электрон кутубхонага киришингиз етарлидир. Бир неча дакиқада маълумот кўз олдингизда намоён бўлади. Бу мўoжизани эслатади. Бу мўoжиза виртуаллик деб аталади. Унга факат компьютер ва махсус тармоқ орқали эришиш мумкин. Бирнеча йил аввал бир мақолани топишга бир неча ой вақт сарфлаш зарур эди. Бугун бунинг учун бошқа шахарга бориш ва вақт сарфлаш зарурати йўқолди. Электрон кутубхоналар ёрдамга келди. Электрон кутубхоналарни турлича номлашади:
• Электрон кутубхона
• Виртуал кутубхона
• е - кутубхона
• e - library
• digital library
Виртуал кутубхона ўзи нима? Охирги пайтда виртуал дунё, виртуал олам, виртуал дўст каби сўзлар пайдо бўлди. Виртуал сўзининг маoноси бу тасаввур қилишдир. Виртуал кутубхона бу одатдаги кутубхонанинг абстракт кўринишидир. Бу кутубхона китоблари, журналлари ва рўзномалари китоб жавонларда эмас, балки компьютер хотирасига жойланган бўлади. Бу компьютерда ёки компьютер махсус қурилмаларида рақамли форматда сақланадиган маълумотларнинг тўпламидир. Бу: босма, аудио, видео ва мулpтимедиа маълумотлардир. Маълумотлар хажмига қараб Серверлар битта ёки тармоқ билан боьланган бир неча компьютерлардан иборат бўлади. Электрон кутубхонада кутубхоначи бўлмайди, шунинг учун зарур китоб ёки маълумотни компьютер жавонларидан Сиз ўзингиз қидирасиз.
Электрон кутубхона одатдаги кутубхонадан бир қанча қулайликларга эга:
• Жойнинг тежамланиши, яъни китобларни сақлаш учун махсус жойнинг зарурати йўқлиги.
• Нодир асар ва маълумотларни сақлаш ва улардан фойдалана олиш имкониятининг мавжудлиги
• Фойдаланишнинг қулайлиги ва енгиллиги.
• Қидирув тизимларининг мавжудлиги.
• Маълумотлар хажмининг чекланмаганлиги.
• Маълумотнинг аудио, видео ва компьютер графикаси ёрдамида сифатли ва яхшироқ акс эттириш мумкинлиги.
• Вақтнинг тежалиши ва чекланмаганлиги, яъни ундан 24 соат мобайнида фойдаланишингиз мумкин.
• Қўшимча хизматларнинг мавжудлиги.
Демак, электрон кутубхона бу турли маълумотлар жамланган Интернет сахифасидир. Бу сахифани кутубхоналардаги махсус марказ мутахассислари маълумотларни мунтазам равишда компьютерга киритади ва йиьади. Яъни маълумотлар доимо янгиланиб турилади ва кутубхона хажми кенгайиб боради.
Кутубхона билан қандай ишлаш мумкин. Бунинг учун кутубхона адресини Адрес майдонига ёзишингиз зарур. Одатдаги кутубхона сингари электрон кутубхона маълумотлари мавзу ёки алфавит бўйича тартибланади. Шунинг учун зарур маълумотни шу тартибда топиш мумкин. Виртуал кутубхона хақида батафсил маълумот билан [1] да, еки НТТР://vlibrary.freenet.uz сахифасида танишишингиз мумкин (4.17расм).





Ъозирги кунда электрон кутубхоналар сони сон саноқсиздир. Кутубхоналар, университетлар, Баъзи ташкилотлар ўз электрон кутубхоналарига эга. Ўзбекистонда хам кутубхоналар мавжуд. Қуйида Баъзи электрон кутубхона манзиллари ва тавсифини келтирамиз.