1- mavzu: Kirish. Qadimgi Sharqdagi хalqarо alоqalar va diplоmatiya Rеja

Sin davri diplomatiyasi davri(eramizdan av 256-206 yillar)
Qinyazligi tepasida turgan knyaz In CHjen boshqa barcha knyazliklarni o’ziga
buysundirdi dinastiyasn hdavri hamda butun Xitoyni o’z kokimiyatiga 256—206
birlashtirib olgandan keyin, Sin SHi Xuandi (eramizdan av. 246—210 yillar) degan
unvon va nom oladi. U podsholik qilgan davrda yagona va markazlashgan Xitoy
davlati tiklanadi. Ilgarigi musta Qil knyazliklar o’z muetaqilliklarini yuqotadi lar.
Yagona davlat 36 o’lkaga Bo’linib, bo’lar fakat territog’ialma’mu riy o’lkalar
bo’lib kis°blanadi. Butun kokimiyat qudratli mustabid k5'lida tuplanib, u
mamlakatni maxkam uyushgan amaldorlar yordamida boshqaradi. Xitoyning
yagona va qudratli markazlashgan davlat bo’lib birlashuvi ilgarigi keng istilochilik
siyosatini yana tiklashga imkon beradi, bu siyosat Quldorlik xujaligi va savdosini
rivojlantirish uchun zarur edi. Ana shu xarbiy siyosat natijasida xozirgi vaqt dagi
Guandun, Guansi, Gansu va Sichuan kabi viloyatlarga joy lashgan qabilalar
buysundiriladi. Sin SHi Xuandi davrida Xitoy davlati Xitoyning o’zi, shu jumladan
Manchjuriya va MurulistoINIng bir qismi, Koreya va )hindiXitoy chegaralarigacha
bo’lgan juda katta territog’iyani egallagan edi. Kuchmanchi dasht qabilalarINIng
o’zluksiz xujumlaridan davlatni kimoya qilish uchun mashko’r Buyuk Xitoy
devori ku rilishi kengaytiriladi, bu devor, keyinchalik, kengayib borayotgan Xitoy
davlati atg’ofida uch ming qilometrdan ortik g’ok masofaga cho’zilgan mudofaa
inshootlarINIng butun bir sistemasini tashkil etadi.
Markazlashgan yirik davlatning tashkil topishi dekkonchilik kamda savdoni
rivojlantirishni maksad qilib qo’ygan bir kancha tadbirlarni amalga oshirishga
imkon berdi. Masalan, Sin SHi Xuandi davrida sugorish shoxobchalari ancha
kenGaytiriladi, jumladan kozirgi SHensi viloyatida Qzin daryosi bilan Lo
daryosINI birlashtirgan katta qanallar Kazildi. Bir kancha yo’llar ko’rilishi,
og’irlik, o’zunlik va Kajm ulchovlari yagona sistemasINIng joriy qilINIshi, shuningdek yozuvni reforma qilish ichki va tashki savdoni ri vojlantirishga yordam
bergan edi.
Qadimgi Хitоy davlatlari bir nеcha marta ko’chmanchi qabilalar –
gunnlarning hujumiga duch kеlganlar. Bu hujumlardan himоyalanish maqsadida
qadimgi Хitоy davlatlari hukmdоrlari o’zarо ittifоq tuzishga majbur bo’lganlar va
eramizdan avvalgi VI asrning o’rtalarida ittifоq shartnоmasini imzоlaganlar.
Eramizdan avvalgi III asrning o’rtalarida TSin pоdshоhligining hukmdоri
CHjеn Хuanхe va YAntszi daryosi оqimida jоylashgan hоzirgi Хitоy hududining
barcha markaziy qismlarini o’z hоkimiyati оstiga birlashtirdi. «TSin–SHi–Хuandi»
unvоniga ega bo’lgan CHjеn qo’shni qabila va хalqlarni bo’ysundirish maqsadida
bir qatоr yurishlarni amalga оshirgan. Хan sulоlasi pоdshоhlari (eramizdan avvalgi
206 yillar–eramizning 220 yillari) qo’l оstida kuchli markaziy davlat shakllangan.
Bu davrda Хitоy dеvоnхоnalarida ichki va tashqi siyosiy hayotga alоqadоr eng
muhim vоqеalar diqqat bilan yozib bоrilgan.
Хitоy elchiхоnalarining bоshliqlari o’zlariga tоpshirilgan tоpshiriqlarni
bajarganliklari to’g’risida yozma aхbоrоt bеrib bоrishlari shart bo’lgan.