1- mavzu: Kirish. Qadimgi Sharqdagi хalqarо alоqalar va diplоmatiya Rеja

Ashoka davri diplomatiyasi. Qadimgi Xindistondagi quldorlik davlatining oxirgi
ravnaya topgan davri Ashoka (eramizdan av. 272-232 yillar) podsholik xilgan davr
edi. Ashoka Bindusaraning ug’li va Chandraguptaning nevarasi bo’lib, katta tarixiy
g’ol uynagan. Ashokaga hz otasi va bo bosidan katta va qudratli davlat meg’os
bhlib xolgan. Bindusara xayot vaxtidayoq Ashoka ShimoliG’arbiy va so’ngra
G’arbiy xind istonda podshoning noibi vazifasini utab turgan va shu tarika butun
davlatni idora qilish uchun yaxshitayyorgarlik ko’rgan. Ashokaning. Ujayni va
Taksi da katta shaharlarda turganligi uning shaxsiga, xarakterigg' va kelgusidagi
butun faoliyatiga yaxshi ta’sir ko’rsatgan. Shimoli G’arbiy hind istonning bu katta
shaharlari muxim madaniy markazlar bo’lgan, ularda san’at va fan, jumladan
astg’onomiya fani taraxxiy etgan. Bu shaharlarda oliy qasta namoyandalarINIng,
aynixsa braxmanlarning farzand lari tarbiyalangan, G’arbda n, Greqiyadan kirib
kelgan madaniyat ShimoliG’arbiy xind istonga, Kandahor oblastiga va Taksila
shax.riga ham kirib borgan. Taksilada o’tqazilgan Xazish ishlarida arxitekturaning
ajoyib yodgorliklari, greq xind uslubida ishlangan squlpturalar va ko’pgina tanga
pullar topilgan. Taksila usha davrdagi Shimoliy xind istonning eng yirik iqtisodiy
va madaniy markazi bo’lgan bo’lsa kerak.Ashoka juda yosh vaxtidayok., 272 yilda
taxtga utirgan. U podsholik k.ilgan dastlabki yillar turrisida juda kam ma’lumotlar
saxlangan. Faxat Ashokaning 261 yilda Ka linga podsholigi bilan urush boshlab,
xattix ko’rashdan keyin uni istilo xilganligi ma’lum, xolos. Ashoka o’zining bu
istilosi bilan Chandraguptaning deyarli butun xind istonni bir katta davlat xilib
birlashtirish maxsadida boshlagan ishini tugalladi. Kalinga davlatidan janubi
garbiy tomonda joylashgan Andxra mamlakati Ashokaga karam bo’lgan. Faxat
xind istonning janubidagi Chola, Pandiya va Keralaputra davlatlarigina hz
mustaxilliklarini sak. lab xolganlar. xind iston davlatining siyosiy kudrati Ashoka
tomonidan mustaxkamlangan edi. Mashhur va qudratli nodsho Ashoka hamda
uiing katta davlati turrisidagi esda liklar xatto Qeylon xronikalarida ham
saqlangandir. Ashoka podsholigi zamonidan diniy e’tiqodga oid katta katta
yodgorliklar stupalar1, juda mustaxkam qilib ish langan tosh ustunlar, koyalarni
uyib ishlangan g’orlar va, nix.oyat,{Ashokaning shaxsini, faoliyatini, uning yangi
davlat dinini o’rnatganligini ko’rsatib beradigan 30 dan ortih ajoyib yozuvlar
saqlanib qolgan.
Hindlarning rivoyatlarida Ashokaning qurilishlar so Xasida katta ishlar qilganligi
aytiladi. Masalan, Ashoka Xaqida rivoyatlarda aytilishcha, U Pataliputrada yogoch
bino lar urniga toshdan qasrlar soldirgan, Kashmirda Shrina gar degan yangi va
katta bir shahar barpo qilib, bunda «500 monastir» ko’rDiRgan emish. So’ngra,
CHandragupta vaqt ida boshlangan sug’orish ishlarini Ashoka kengaytirgan,
shahar larda khplab kasalxonalar soldirgan, deydnlar. Bo’larning x.ammasi
eramizdan O’rtasida xindiston davlati eng gullab-yashnaganligini ko’rsatadi.