|
78
AQSHning jahon xo„jaligida tutgan o„rni
Ko„rsatkichlar nomi
O„lchov birligi Sonli
ko„rsatkichlar
Yillar
Dunyoda tutgun
o„rni
Hududi
Ming km
2
9364
1995
4
Aholisi
Mln.kishi
260
1995
3
YAMM
Mlrd. $
7100,7
1995
1
YAMM jo boshiga
Ming $
27
1995
Tashqi iqtisodiy aloqalari
Eksport
Mlrd.$
583,9
1995
1
Import
Mlrd.$
771,8
1995
1
Turistlar soni
Mln. kishi
43,7
1994
4
Xalqaro moliya
Oltin zahirasi
Mln. unsiya
261,7
1995
1
Yalpi valyuta zahirasi
Mlrd.$
163,6
1994
1
Oziq-ovqat sanoati
O„simlik yog„i
Mln. tonna
8,61
1994
1
Margarin
Mln. tonna
3,88
1994
1
Sariyog„
Mln.tonna
0,6
1994
3
Pishloq
Mln.tonna
3,38
1994
1
Spirtli ichimliklar va tamaki mahsulotlari
Vino
Mln.Gkl
16,6
1994
4
Pivo
Mln.Gkl
2380
1994
1
Sigareta
Mlrd.dona
687,2
1994
2
Yengil va og„ir sanoati
Ip gazlama
Mln.m.m.
2
1994
2
Yengil avtomashina
Mln.dona
6,6
1994
2
Oltin
Tonna
288,7
1994
2
Yoqilg„i-energetika sanoati
Gaz
Mlrd.m
3
5398
1995
2
Ko„mir
Mln.tonna
937,6
1994
2
Uran
Mln.tonna
1,29
1994
9
Neft
Mln.tonna
389,2
1995
2
Yelektr energiya
kvt soat
3348,6
1994
1
Qurilish materiallari
Po„lat
Mln.tonna
95,5
1995
2
Yog„och materiali
Mln.m
3
95,4
1994
1
Sement
Mln.tonna
77,1
1994
3
G„isht
Mlrd.dona
7,1
1995
4
Qishloq xo„jalik mahsulotlari
Bug„doy
Mln.tonna
63,1
1995
2
Sholi
Mln.tonna
9
1995
3
Makkajo„xori
Mln.tonna
256,6
1995
1
Arpa
Mln.tonna
8,2
1995
5
Sabzavot va poliz mahsulotlari
Umumiy hisobda
Mln.tonna
36,4
1995
3
Karam
Mln.tonna
1,65
1995
7
Pomidor
Mln.tonna
12,08
1995
1
79
5.
Ichki tafovutlari va tashqi iqtisodiy aloqalari.
AQSH hozirgi
vaqtda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishiga ko„ra u bir-biridan farq qiluvchi
qo„yidagi 4 mikrorayonga – Shimoli-sharq, O„rta G„arb, Janub va
G„arbga ajratiladi. Shimoliy –sharq maydoniga ko„ra, eng kichik
mikrorayon bo„lib, AQShning sanoat hududi mintaqasi shu yerda
vujudga keldi. U millatning ustaxonasiga aylandi. Unda mamlakatning
iqtisodiy poytaxti Nyu-York va siyosiy poytaxti Vashington joylashgan.
O„rta G„arb yirik sanoat va qishloq xo„jaligi rayoni. O„rta-G„arb
mintaqasi, hududi tobora G„arbga surilib, ba‟zan «Amerika o„rta dengiz
bo„yi» deb ataladigan ko„l bo„yini qamrab oldi. Bu yerda yoqilg„i va
xomashyoning katta resurslari va rayonning qulay ITU bazasida
Chikago, Detroyt, Klivlend kabi yirik sanoat markazlari shakllanadi,
ko„l bo„yi megapolisi tashkil topdi. Chikagoni O„rta G„arbning poytaxti
deyiladi. U AQShdagi eng katta transport tugunidir.
Janub uzoq vaqt sust rivojlanadi. Bunga asosiy sabab quldorlikka
asoslangan plantatsiya xo„jaligining keng tarqalganligi edi. Rayon neft,
tabiiy gaz ko„mir, fosforitlar qazib olish, elektrostansiyalari va neft
zavodlarining quvvati jihatdan mamlakatda birinchi o„rinni egallaydi.
Bu yerda gazmol va tamaki mahsulotlarining 9/10 qismi to„plangan.
Janub mikrorayonida dunyoda mashhur Mayalin (Florida shtati)
joylashgan. U asosiy turistik shahar hisoblanadi.
G„arb uzoq vaqt tog„-kon sanoati bilan yaylov chorvochiligiga
ixtisoslashib ketgan. G„arb buyuk tekisliklardagi preriyalarni keng
yaylovlari, yirik g„oramol va qo„ylar o„lkasi, mis, molibden, uran, oltin
va ko„mir konlari, obikor dehqonchiligi o„lkasidir. Bu rayonda buyuk
«oltin shtat» hisoblanish Kaliforniya alohida ajralib turadi. G„arb
tarikibiga shuningdek, AQShdagi yangi o„zlashtirilayotgan bosh resurs
rayoni Alyaska bilan turizm Oroli – Gavayi orollari ham kiradi.
AQSH iqtisodiyotida tashqi iqtisodiy aloqalar katta rol o„ynaydi.
Ishlab chiqarish sohasi ko„proq chet el bilan tovar va katta kapital
almashuviga, chet el bilan ishlab chiqarish borasida kooperatsiya
rivojlangan. Tashqi savdo aylanmasining 60 foizi rivojlangan
mamlakatlarga, 39 foizi rivojlanayotgan mamlakatlarga to„g„ri keladi.
Dunyoning turli mamlakatlariga bevosita mablag„ sarflash ko„payib
bormoqda. Eksportda ham, importda ham tayyor mahsulot ustun.
AQShdan sanoat va energetika mashina-uskunalari, transport vositalari,
kimyo tovarlari, to„qimachilik va qog„oz mahsulotlari, ko„mir, oziq-
ovqat va yembop don, soya, paxta, tamaki va boshqa mahsulotlar
chiqariladi; neft va neft mahsulotlari, ruda va metall, sanoat mashina-
80
uskunalari, uzoq muddat foydalaniladigan ro„zg„or anjomlari, kiyim-
kechak, poyabzal, yog„och, qog„oz, baliq, go„sht, qand-shakar, kofe va
boshqalar keltiriladi. Savdo – sotiqdan asosiy mijozlari-Kanada,
Yaponiya, Meksika, G„arbiy Yevropa mamlakatlari.
O„zbekiston Respublikasining tashqi aloqasida AQSH bilan o„zaro
manfaatli aloqalarni yo„lga qo„yish va tobora chuqurlashtirish alohida
o„rin tutadi. 1999 yilda O„zbekiston bilan AQSH o„rtasidagi tovar
aylanmasi 282 mln. AQSH dollarini tashkil etdi. O„zbekiston AQShdan
bug„doy, xalq iste‟moli mollari, asbob-uskunalar sotib oladi. Eksport
asosan
paxta
tolasidan
iborat.
AQShdagi
turli
firma
va
komponiyalarning O„zbekiston bilan muvoffaqiyatli hamkorligi,
delegatsiyalar almashuvi ikki davlat o„rtasidagi munosabatlarni
mustahkamlashga imkon beradi. O„zbekistonda bir qancha O„zbekiston-
Amerika qo„shma loyihalarini amalga oshirishga kirishiladi. Ular
orasida eng yiriklari «Nyumont-Mayning» kompaniyasi tomonidan
Zarafshon shahrida oltin ruda konidan foydalanish, «Interemnya Telest,
Ink» kompaniyasi tomonidan Toshkent shahrida kabel televideniyesi
tarmog„ini yaratish va boshqarish loyihalardir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
