1- mavzu: Iqtisodiy geografiya fanining

Elektr  energetika  sanoati. 
Elektrlashtirish  sanoat  tarmoqlarini 
joylashtirishga  g„oyat  katta  ta‟sir  ko„rsatuvchi  omil  hisoblanadi.  Bu 
ta‟sir ikki xil yo„nalishda masofaga uzatiladi bu esa mamlakatning uzoq 
regionlarida  ham  ishlab  chiqarish  kuchlarini  rivojlantirishga  bir  xil 
yordam  beradi.  Bundan  tashqari  muayyan  joyda  arzon  energiyaning 
mavjud  bo„lishi  energiyani  ko„p  iste‟mol  qiladigan  ishlab  chiqarishni 
rivojlantirishni taqazo qiladi. 
O„zbekistonda GESlar qurish ishlari ilk bor 1926 yilda Toshkentda 
Bo„ssuv  GESini  qurish  bilan  boshlanib  ketdi.  O„sha  davrda  Bo„ssuv 
GESi  O„rta  Osiyoda  birinchi  va  yirik  energetika  inshoati  edi.  Ikkinchi 
jahon  urushigacha  va  undan  keyin  bir  qancha  GESlarni  qo„rilishi 
natijasida 1955 yilga kelib respublika elektr energiya ehtiyojini 65% ini 
GESlar  hisobiga  qondirildi.  Keyinchalik  O„zbekiston  Respublikasida 
ishlab  chiqarish  kuchlarining  rivojlanib  borishi,  shaharlar  sonining 
ko„payishi  bir  qator  viloyatlarda  GES  va  IESlar  qo„rishni  taqazo  qildi. 
Mamlakat  elektrenergetika  sanoati  1960-1970  yillarda  birinchi  marta, 
1970-1980  yillarda  ikkinchi  marta  1980-1990  yillarda  esa  uchinchi 
marta o„z taraqqiyot bosqichining yuksak ko„rsatkichlariga erishdi. Shu 
davrlarda mamlakatda eng qudratli Toshkent (quvvati 1860 ming kVt.), 
Navoiy  (1250  ming  kvt)  Taxiatosh  (730  ming  kVt)  Sirdaryo  (3,0 
mln.kvt),  Angren  (484  ming.  kvt),  Yangi  Angren  (1,8mln.  kvt)  GRES 
gigantlari qo„rildi. 
Undan  tashqari  qator  daryo  va  kanallarda  hamda  suv 
omborlarining  to„g„onlarida  bir  qancha  GESlar  qo„rildi.  Jumladan, 
Chorvoq  GESi  (620,5  ming  kvt),  Chirchiq  daryosida  Xo„jakent  GESi 
(165  ming  kvt),  Qoradaryoda  Andijon  GESi  (110  ming  kvt), 
Amudaryoda Tuyamo„yin GESi (70 ming kvt),  To„polon suv omborida 
To„polon GESi (50 ming kvt) qo„rildi. 
Hozirgi 
vaqtda 
respublikamizda 
 
mavjud 
bo„lgan 
elektrostansiyalarda  o„rnatilgan  umumiy  quvvat  11640  MVTni  tashkil 

---

 
 
168 
168 
etadi,  shundan  85,3  foizi  issiqlik,  14,7  foizi  gidroelektr  stansiyalarga 
to„g„ri keladi. Respublikada elektr energiya ishlab chiqarish 2002 yilda 
49,3 mlrd. kvt soatga yetdi. 
Mamlakatda ishlab chiqarilgan elektr energiyaning deyarli 37 foizi 
sanoatda,  30  foizi  qishloq  xo„jaligida,  2,5  foizi  transportda,  0,5  foizi 
qurilishda  ishlatiladi.  15  foiz  elektr  energiya  iste‟molchiga  yetib 
borgunga qadar isrof bo„ladi. 
Elektr energiyasi ishlab chiqarishda Toshkent (45 foiz) va Sirdaryo 
(28,5  foiz)  viloyatlari  katta  o„rinni  egallaydi.  Shuningdek,  Navoiy  (15 
foiz)  viloyati,  Qoraqalpog„iston  Respublikasi  (6  foiz),  Farg„ona  (2,2 
foiz) viloyatining ham ma‟lum hissasi bor. 
Metallurgiya  sanoati  mamlakat  metallurgiya  majmui  uning  og„ir 
sanoatining  muhim  tarkibiy  qismi  bo„lib,  u  butun  sanoat  ishlab 
chiqarishning  13,9  foiz  mahsulotini  beradi.  Ushbu  sanoat  majmui 
respublikada  tarkib  topgan  rangli  metallurgiya  va    qora  metallurgiya 
sanoat tarmoqlarini o„z ichiga oladi.