1 – Ma‘ruza. Kirish. Ishlab chiqarish jarayonlarining asosiy energetik ko’rsatkichlari. Reja

1.2. Ishlab chiqarish jarayonlarining tasnifi.

Yoqilg’ini yoqish yo’li bilan sanoatda amalga oshiriladigan jarayonlar quyidagilardan iborat: eritish, qizdirish, toblash, texnologik maxsulotni parchalash. Barcha jarayonlarning o’ziga xos tomoni shundan iboratki, bulardagi haroratlar darajasi juda yuqori bo’ladi (1000 S dan yuqori). «Haroratlar darajasi» deyilganda ishlab chiqarilgan tayyor maxsulotning oxirgi texnologik harorati (t_т.м) tushuniladi. Bu haroratning qiymatiga qarab texnologik jarayonlar ikki guruxga bo’linadi:

• 
  ishlov berilayotgan materialning faqat fizik ko’rsatkichlarini o’zgartirish bilan bog’liq bo’lgan issiqlik jarayonlari (eritish, bug’latish). Bularda t_т.м = 300–1500 S bo’ladi. (masalan, misni eritish 1083 S haroratda, temirni eritish esa 1550 S haroratda kechadi).
  
• 
  yangi kimyoviy moddalarning xosil bo’lishi bilan bog’liq bo’lgan jarayonlar (tsement, g’isht oyna ishlab chiqarish). Bularda t_т.м = 1200–1600 S bo’ladi.
  

Shuni ta‘kidlash lozimki, ishlab chiqarish jarayonlarining foydali ish koeffisiyenti ularning texnologik haroratiga, ya‘ni t_т.м ga teskari proportsional bo’ladi. Shuning uchun yuqori haroratli jarayonlar doimo va albatta juda miqdordagi fodalanilmagan.Issiqlikni chiqarib tashlash bilan amalga oshiriladi. Bu xolat ularni g’oyat qiziqarli va muxim masalar qatoriga ko’taradi.


1.3.Olovli texnik jarayonlarning foydali ish koeffisiyenti.

Yoqilg’ini yoqish yo’li bilan amalga oshiriladigan texnologik jarayonning issiqlik muvozanati tenglamasi quyidagi ko’rinishga ega:

bunda: - yoqilg’ining kimyoviy bog’langan issiqligi;

- shixtaning issiqligi;
- yoqishga berilayotgan xavoning fizik issiqligi;
- shixtadagi ekzotermik reaktsiyalarning issiqligi;
- texnologik maxsulot issiqligi;
- shixtadagi endotermik reaktsiyalarning issiqligi;
- texnologik chiqindilar issiqligi;
- atrof – muhitga chiqarilgan issiqlik;
- ishchi kamerasidan chiqib ketuvchi gazlar issiqligi.
shu jarayonda foydali ishlatilgan issiqlik:

Ishlab chiqarishda issiqlikdan foydalanish koeffisiyenti:

yoki teskari issiqlik muvozanatidan quyidagiga ega bo’lamiz:

Ishchi kamerada issiqlikni o’zlashtirish koeffisiyenti

yoki



bunda, - texnologik maxsulotning bir birligiga nisbatan kameraga kiritilgan issiqlik miqdori;
- ishchi kameradan ishlatilib bo’lingan gazlar bilan chiqib ketayotgan issiqlik miqdori.
U xolda ishchi kameraning nisbiy foydali ish koeffitsenti:

Agar bo’lsa, ya‘ni kameraga sovuq xavo berilsa, bo’ladi.

Issiqlikning toshqol (shlak) bilan nisbiy yo’qotilishi:

amalda bo’ladi.

Atrof – muhitga issiqlikning nisbiy yo’qotilishi:

Metallurgiya jarayonlari uchun bo’ladi.