1 – ma’ruza ijtimoiy ekologiya fani reja

To‘rtinchi  qonunni

  muallif  B.Kommoner  quyidagicha  izohlaydi: 

global  ekotizim  bir  butunlikni  namoyon  qilib,  hech  narsa  yutilmaydi  yoki 

yo‘qotilmaydi va umumiy yaxshilash ob’ekti bo‘lib hisoblanmaydi; inson mehnati 

bilan olingan barcha narsa o‘rni to‘ldirilishi lozim. Buning uchun to‘lovdan qochib 

bo‘lmaydi, faqat vaqti cho‘zilishi mumkin. 

Masalan, tuproqdan  hosil  olib turish  davomida  uning  hosildorligini  saqlash 

uchun unga mikro-makroelementlarni kiritib turish zarur. 

 

B.Kommonerning to‘rtinchi  qonuniga  V.I.Vernadskiy  tomonidan  yaratilgan 

o‘zgarmaslik  qonuni    yaqin:  ma’lum  geologik  davr  biosferasidagi  tirik  moddalar 

soni  o‘zgarmasdir,  ya’ni  tirik  modda  massasining  bir  joyda  ko‘payishi  uning 

ikkinchi joyda  kamayishiga  olib  keladi.  Bu  qonundan  vulqon  otilishi,  yong‘in  va 

boshqa  hodisalar  tufayli  hosil  bo‘lgan  ekologik  makon  uzoq  vaqt  mavjud 

bo‘lolmaydi, bu tirik moddalar miqdorining kamayishiga olib kelishi mumkin.