1 – ma’ruza ijtimoiy ekologiya fani reja

2.  Kommoner  qonunlari

.  Xususan  ekologik  qonunlar,  bioekosning  asosiy 

qonuni,  har  bir  kishiga  tushunarli  bo‘lgan  oddiy  qoidalar  to‘plamiga  keltirilishi 

mumkin.  

Buni Kommoner (1974) quyidagicha ifodalaydi: 

 

1. Hamma narsa bir biri bilan bog‘liq; 2. Hamma narsa qayoqqadir ketadi; 

3. Tabiat  yaxshi biladi; 4. Hech narsa bekorga berilmaydi

. 

 

 

Birinchi  qonun

  shuni  ifodalaydiki,  tabiatda  bir  biri  bilan  bog‘liq 

bo‘lmagan hodisalar bo‘lmaganligi kabi, insonning har qanday faoliyati uni  o‘rab 

turgan atrof muhitda o‘z aksini topadi. Bu ichki dinamik tenglik qonunida o‘z aksini 

topgan bo‘lib, u quyidagicha ifodalanadi. 

 

Modda,  energiya,  ma’lumot  va  alohida  tabiiy  tizimlarning  dinamik  sifati 

o‘zaro  shunday  bog‘langanki,  bu  ko‘rsatkichlarning  birortasi  o‘zgarishi, 

boshqalarida ham o‘zgarishga sabab bo‘ladi, lekin moddiy, energetik, ma’lumot va 

tizim dinamik sifati umumiy holda saqlanadi. 

 

Tabiiy zanjir reaksiyasi, o‘z navbatida hodisalar zanjiri o‘zi bilan bog‘langan 

boshqa hodisalarni o‘zgarishiga olib keladi. 

---

 

Masalan:  changlantiruvchi  hashoratlarning  qirilib  ketishi,  o‘simliklarning 

hosildorligi,  ularning  chatishib  yangi  tur  paydo  bo‘lishiga  ta’sir  etadi  va  bu  o‘z 

navbatida  o‘simliklarning  mevasi,  tanasi,  urug‘i  bilan  oziqlanuvi  hayvonot 

turlarining yo‘qolishiga olib keladi.