1 – ma’ruza ijtimoiy ekologiya fani reja

12-ma’ruza: O‘zbekistonda biosferani saqlab qolishga qaratilgan tadbirlar 

Reja: 

1.

 

Landshaftlar haqida umumiy tushuncha. 

2.

 

O‘zbekistonda  muhofazaga  olingan  tabiiy  xududlar:  qo‘riqxonalar, 

milliy bog‘lar, tabiat yodgorliklari, buyurtmaxonalar 

3.

 

Tabiiy muxofaza xududlarini tashkil etishning xuquqiy asoslari. 

4.

 

O‘zbekiston “Qizil kitiobi”. 

Landshaft  so‘zi  fransuzcha  so‘zdan  olingan  bo‘lib  land-er  ,  shaft-manzara 

ma’nosini  anglatib,  quriqlikning  ma’lum  bir  xududida  joylashagn  barcha  barcha 

tabiiy kompanentlari ichki va tashqi aloqalari bilan farq qiluvchi, tabiiy chegaraga 

ega bo‘lgan xududiy majmualarga aytiladi. Tabiy kompanentlar- tog‘ jinslari, rel’ef, 

iqlim,  suv,  tuproq,  o‘simlik  va  xayvonot  dunyosi.  Inson  ma’lum  bir  landshaftda 

yashaydi va uni o‘z ixtiyoriga qarab o‘zgartiradi. Insonning landshaftlarga ta’siri va 

uning  imkoniyatlaridan  oshib  ketsa  landshaftda  muvozanat  buziladi.  Natijada 

landshaft o‘zgarishi butunlay yo‘q bo‘lib ketishi mumkin.  

 

INSONNING 

FAOLIYATI 

ta’sirida 

o‘zgartirilgan 

landshaftlar 

ANTROPOGEN  LANDSHAFTLAR  deb  yuritiladi.  Hozirda  yer  yuzida  inson 

ta’siriga uchramagan tabiiy landshaftlar kam qoldi.  

 

Dunyoda  mamlakatlarning  124  tasida  2600  dan  orti  yirik  muxofaza  ostiga 

olingan xududlar mavjud bo‘lib, umumiy maydoni 4 mln km

2

 quriqlikning 3% ga 

yaqin qismini tashkil etadi 

Ayni  paytda  mamlakatimiz  hududida  umumiy  maydoni  2232,0  kilometr 

kvadratni tashkil etgan 9 ta davlat qo‘riqxonalari, 2 ta milliy bog‘, (5987,0 km. kv.) 

va  noyob  yovvoyi  hayvon  turlarini  ko‘paytirish  bo‘yicha  Buxoro  viloyatidagi 

Respublika  markazi  faoliyat  ko‘rsatmoqda.  Ushbu  alohida  muhofaza  etiladigan 

muassasalarda 350 turdan ortiq hayvon va 700 turdagi noyob  o‘simliklar avaylab 

asralmoqda,  ularning  nav  va  zotlarini  saqlab  qolish  borasida  kompleks  ilmiy 

tadqiqot ishlari olib borilmoqda.