|
1- Lekciya
Elektr tokın kisi organizmine tásiri.
Joba:
Elektr tokın kisi organizmine tásiri.
Ulıwma talaplar.
Xızmetkerlerge talaplar.
Elektr tokı urıwı tórt dárejege bolıp qaraladı :
I - muskullar keskin kiskarilishi nátiyjesinde adam tok tasiridan shıǵıp ketedi hám xoshın yokotmaydi;
II - muskullar keskin kiskarishi nátiyjesinde adam xoshın yoqotadi, biraq júrek hám dem alıw iskerligi islep turadı ;
III - muskullar keskin kiskarishi nátiyjesinde adam xoshın yoqotib, dem alıw sisteması yamasa júrek urıwı toxtab qaladı.
Iv - klinikalıq ólim jaǵdayı, buǵan insanǵa xesh qanday ómir belgileri korinmay qaladı.
Klinikalıq ólim jaǵdayı - bul ómir menen ólim arasındaǵı malum aralıq bolib, malum voktgacha insan ishki múmkinshilikler esabine jasap turadı. Bul waqıtta ol jaǵdayda ómir belgileri: yaǵniy dem alıw, kán aylanıw bolmaydi, tashki tasirlarga farksiz baladı, ogrik sezbeydi, koz korachigi keńeygen hám yoruglikni sezbeydi. Biraq bul dáwirde xali odaǵı ómir pútkilley sonmagan, xujayralarda malum element almasinuv processleri dawam etedi jáne bul organizmdiń minimal ómir iskerligin dawam ettiriwge etarli baladı, onıń ushın tashki tasir nátiyjesinde ómir iskerligin yokotgan organizmdiń bazi bir kismlarini qayta tiklew nátiyjesinde onı ómirge kaytarish múmkinshiligi bar.
Klinikalıq ólim jaǵdayı 6 -8 min dawam etedi. Xesh kanday járdem bolmagan takdirda eń aldın bas mıy kobigidagi xujayralar bóleklenedi hám klinikalıq ólim jaǵdayı biologiyalıq ulim jaǵdayıga otadi.
Biologiyalıq ólim - kaytarib bolmaydigan process bolib, organizmdegi biologiyalıq processler pútkilley toxtashi menen xarakterlenedi, sonıń menen birge organizmdegi oksil strukturaları bóleklenedi. Bul klinikalıq ólim waqıtı tawsılǵannan keyin roy beredi.
Tokdiń insan organizmine tasiri bir neshe faktorlarǵa boglik. Tiykarǵı faktorlardan biri insanǵa tok tasirining dawam etiw waqti, yaǵniy adam tok tasirida qansha kop kolib ketsa, ol sonsha kop zálellenedi. Ekinshi faktor retinde adam organizminiń jeke qásiyetleri hám sonıń menen birge tokdiń túri hám chastotası úlken rol aynaydı.
Insan organizminiń tok tasiriga malum qarsılıgı, sonıń menen birge tokdiń kernewi malum tasir dárejesin belgileydi, sebebi insan organizminiń qarsılıgı Ozgarmagan túrde, kernew kopayishi nátiyjesinde organizmden okib otgan tok mikdori asıp ketedi.
Insan organizminiń qarsılıgı teri qarsılıgı hám ishki organlar qarsılilari yigindisi retinde alınadı.
Teri, tiykarınan kuruk hám alıq xujayralarning kattik katlamlaridan shólkemleskenligi sebepli úlken qarsılıqqa iye hám ol ulıwma insan organizminiń qarsılıgın ańlatadı.
Organizmdiń ishki organlirining qarsılıgı onsha úlken emes. Adamdıń kuruk, zálellenbegen terisi 2000 den 20000 Om ge shekem hám odan yukori qarsılıqqa iye bolǵan túrde, atalǵan, zálellengen teri qarsılıgı 40 - 500 Om qarsılıqqa iye baladı jáne bul qarsılıq insan ishki shólkemleri qarsılıgına teag esaplanadi. Aytılǵanlardı esapqa alǵan túrde ulıwma texnikalıq xisoblar ushın insan organizmi qarsılıgı 1000 Om kabul kilingan.
Insan organizmi orkali okib otgan tokdiń mikdori onıń tásirin belgileydi, yaǵniy okib otgan tok qansha úlken bolsa, onıń tásiri xam sonsha úlken baladı.
Insan organizmi orkali 50 Gs-li sanaat elektr tokınıń 0, 6 -1, 5 mA okib otsa, bunı ol sezedi jáne bul mikdordagi tok seziw shegarası daǵı elektr tokı dep ataladı.
Eger insan organizmidn okib otgan tokdiń mikdori 10 -15 mA-ga etse, ol jaǵdayda organizmdegi muskullar tártipsiz qısqarib, insan az organizmi kismlarini boshkarish kobiliyatidan maxrum baladı, yaǵniy elektr tokı bolǵan simni ustap turǵan bolsa, pánjelerin ocha almaydı, sonıń menen birge oǵan tasir korsatayotgan elektr simini alıp taslayolmaydi. Bunday tok shegara mikdordagi ustap koluvchi tok dep ataladı.
Eger tok mikdori 25 - 50 mA-ga etse, ol jaǵdayda tok tasiri kokrak kafasiga tasir korsatadi bunıń nátiyjesinde dem alıw kiyinlashadi.
Eger tok tasiri uzok waqıt dawam egsa, yaǵniy bir neshe minutqa chozilsa, ol jaǵdayda dem alıwdıń toxtab kolishi nátiyjesinde alıw múmkin.
Tasir kiluvchi tok mikdori 100 mA hám odan artık bolsa, bunday tok júrek muskullarına tasir korsatadi hám júrektiń islew ritmi buz'ladı, nátiyjede kán aylanıw sisteması pútkilley isten chikadi jáne bul xolat xam ólimǵa alıp keledi.
Insan organizmi arqalı oqib otgan tokdiń dawamıyliligi xam ayrıqsha axamiyatga iye, sebebi tok tasiri uzok dawam etse, ol jaǵdayda insan organizminiń tok otkazuvchanligi orta baradı hám tokdiń zıyanlı tasiri organizmde yigila barıwı nátiyjesinde tásir ogirlasha baradı.
Tokdiń túri hám chastotası xam zıyanlı tasir korsatishda áhmiyetli rol uynaydi. Eń zıyanlı tok 20 -100 Gs átirapındaǵı elektr tokı esaplanadi. CHastotasi 20 Gs-den kishi hám 100 Gs-den úlken toklardıń tasir dárejesi keskin azayadı. Úlken chastotadan elektr toklarında tok urıw bolmaydi, lekin órtewi múmkin.
Eger tok ozgarmas bolsa, ol jaǵdayda tokdiń seziw shegarası daǵı mikdori 6 -7 mA, ustap koluvchi shegara mikdori 50-70 mA, 0, 5 sek dawamında júrek iskerligin isten shıǵarıwı múmkin bolǵan mikdori 300 mA-ge shekem artadı.
Do'stlaringiz bilan baham: |
