1 – laboratoriya ishi

1 – LABORATORIYA ISHI

TEKIS KO’P ZVENOLI RICHAGLI MEXANIZMLARNI TUZILISHI VA KLASSIFIKATSIYASI


Ishdan ko’zlangan maqsad. Mexanizmning sxemasini chizish va uning tuzilishini analiz qilish. Ishni bajarish uchun har bir talabaga bitta model va istalgan bir mexanizmning kinematik sxemasi beriladi. Mexanizmning geometrik parametrlarini o’lchash, sxemasini chizish va uni tekshirish usullari modeldan, sxemani to’g’ri o’qiy bilish va tekshirish usullari esa kinematik sxemadan o’rganiladi.
Kerakli asbob va uskunalar: ushbu ishni bajarish uchun real mehanizmning xarakatlanadigon maketi yoki modeli, tsirkul, o’lchagich, lineyka va transportir kerak bo’ladi.
Ishni bajarish tartibi
Har bir talaba laboratoriya ishdan ko’zlangan maqsadni, bajarilish tartibini va nazariy qismga taalluqli bo’lgan nazorat savollarni yaxshi bilishi kerak. Mexanizmning strukturasini tekshirish uchun talabaga bitta modelp va berilgan kinematikaviy sxemalardan bittasi beriladi.

1. 
   Modelp yoki mexanizmning tuzilishi bilan tanishilib, uning harakati bo’yicha vazifasi belgilanadi. Mexanizm zvenolarning o’zaro joylashuvi yaqqol ko’ringan vaziyatga o’rnatiladi.
   
2. 
   Kinematik juft va zvenolarning shartli belgilari yordamida berilgan mexanizmning tuzilish sxemasining eskizi chiziladi.
   
3. 
   Barcha zvenolarni raqamlar bilan belgilangan (tayanchni 0 raqam bilan belgilang). Kinematik juftlarni lotin alfavitining bosh harflari bilan belgilang.
   
4. 
   Qo’zg’aluvchi zveno va kinematik juftlar soni aniqlanib, CHebishev formulasi yordamida mexanizmning qo’zg’aluvchanlik darajasi W hisoblab topiladi.
   
5. 
   Zvenolarning uzunliklari, stoykalar oralig’i va stoyka bilan yo’naltiruvchi oralig’i o’lchanib, hisobot jadvaliga yoziladi.
   
6. 
   Mexanizmning uzunlik masshtabi tanlanib, uning kinematik sxemasi chiziladi.
   
7. 
   
   a) b) v) g) d) ye)
   

   1 - shakl

   
   
   
   Agar mexanizmning qo’zg’aluvchanlik darajasi W yetakchi zvenolar soniga mos kelmasa, mexanizmdagi passiv bog’lanishlar yoki ortiqcha erkinlik darajasini hosil qilgan zvenolar aniqlanib, ular mexanizmdan shartli ravishda ajratiladi. Agar oliy kinematik juft bo’lsa, u ikkita quyi kinematik juftli bir zvenoga almashtirilib, almashtirilgan mexanizmning sxemasi chiziladi.
   
8. 
   Etakchi zveno strelka bilan ko’rsatiladi.
   
9. 
   Mexanizm Assur gruppalariga ajratiladi. Har bir gruppa alohida chizilib, uning sinfi, tartibi va turi ko’rsatiladi.
   
10. 
    Mexanizmning sinfi aniqlanib, uning tuzilish formulasi yoziladi.