1 – laboratoriya ishi Mavzu: Tizim obyektlarini tanlash va taxlil qilish. Bajardi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
BTTL fanidan
1 – laboratoriya ishi
Mavzu: Tizim obyektlarini tanlash va taxlil qilish.


Bajardi: 210-17-guruh talabasi
Yuldashev U.S
Tojidinov D.A
Qabul qildi: Kuvnakov A.E.
TOSHKENT 2020.
1 laboratoriya ishi
Mavzu: Tizim obyektlarini tanlash va taxlil qilish.
Ishdan maqsad: Hozirgi kunda mavjud bo’lgan va ishlab chiqarilayotgan dastur hamda tizimlarni, obyektlar tuzilishini tahlil qilish va o’rganish.
Nazariy qism:
Tizim - yagona maqsad yo’lida bir vaqtning o’zida ham yaxlit, xam o’zaro bog’langan tarzda faoliyat ko’rsatuvchi elеmеntlar (ob'еktlar) majmuasi tushuniladi.
Dеmak,har qanday tizim biror-bir aniq maqsad yo’lida xizmat kiladi. Masalan, sizga ma'lum bulgan shahar tеlеfon tarmoqlari tizimi, insondagi yurak qon-tomir tizimi, asab tizimi va boshqalar sun'iy yaratilgan va tabiiy tizimlarga misol bo’la oladi. Ularning har biri tizimga qo’yiladigan barcha shartlarga javob bеradi, ya'ni, xar biri o’ziga xos yagona maqsad yo’lida faoliyat ko’rsatadi va tizimni tashkil etuvchi elеmеntlardan iborat.
Tizim tashkil qilinishiga qarab uch turga bo’linadi: 1.Tabiy; 2.Sun’iy; 3.Aralash;
Tabiy tizim – bu inson aralashuvisiz sodir bo’ladigan tizim hisoblanib, u tabiat tomonidan oldindan mavjud bo’lgan va bundan keyin ham mavjud bo’ladi.
Sun’iy tizim – bu insoniyat tomonidan yaratilgan va yaratilayotgan tizimlardir. Ushbu tizim insoniyat evolutsiyasini shakllanish jarayonida vujudga kela boshlagan va hozir ushbu tizimga juda ko’plab misollar topishimiz mumkin.
Jadval 1.1. Tizimlarning sinflanishi

Tabiy	Sun’iy	Aralash
Quyosh tizimi	Xizmat ko’rsatish tiz.	Quyoshdan batareyalar
Eko tizim	O’qitish tizimi	Shamol tegirmonlari
Qon aylanish tizimi	Isitish tizimi	Sug’orish tizimi
Nafas olish tizimi	Operatsion tizim	Dori ishlab chiqarish
Biologik tizim	Axborot tizimi	GRES
Ob-havo tizimi	Hukumat tizimi	GES

Aralash tizim – bu inson va tabiat o’rtasida vujudga keladigan tizim hisoblanadi. Bunda insonlar tabiy resurslardan o’z maqsadlari yo’lida foydlanadilar.

Tizim tushunchasi juda xam keng tarqalgan termin bo'lib, juda xam ko'p ma'noni anglatadi. Ko'p xollarda texnika vositalari va dasturlari yig'indisiga “TIZIM” deb ataladi.

• 
  Tizim tushunchasiga “axborot” so'zini qo'shsak u holda “tizimning” yaratilish maqsadi va ishlash printsipi tushuniladi.
  
• 
  Axborot tizimi foydalanuvchilarga istalgan muxitdagi axborotlarni saqlash, qayta ishlash, qidirish imkonini yaratadi. Axborot tizimi deb oldinga qo'yilgan maqsadga erishish uchun axborotlarni saqlash, qayta ishlash va uzatish metodlari va vositalari yig'indisiga aytiladi.
  

Berilgan masalani yechish uchun avvalambor uning tuzilishini, qanday funksional bloklardan va qismlardan tashkil topganligi hamda alohida elementlar orasidagi bog’liqliklar tahlil qilinishi lozim.
Funksional bo’linish deganda biron-bir masalani hal etishda vazifaga bog’liq bo’lgan funksiyalarning aspektlari tushuniladi. Funksional bo’linishda turli strukturalarni, shular qatorida prinsipial, strukturali va funksional chizmalarini olib ularni o’zgartiradi yoki qo’shimcha kiritadi.
Funksional bo’linishda har bir loyihaning bo’limchasi alohida-alohida yig’ilib bir butunligkni tashkil qiladi. Bu holatni biz ierarxik holatga o’xshatsak bo’ladi. Daraxtning ildizi qilib yakuniy loyiha olinsa, qolgan har bir aspektlari bu loyihani tashkil etuvchi bo’limchalar hisoblanadi. Bu bo’limchalar esa o’z navbatida yana bo’limchalardan tashkil topishi mumkin bo’ladi va har bir bo’limchani o’zini undan so’ng turgan bo’lim uchun ierarxiyaning ildizi deb tushunsak bo’ladi. Bu bo’linish jarayonini toki ohirgi elementning oddiy elementli bloklar holatiga kelguncha takrorlash mumkin bo’ladi. Bunday o’rganish ko’rilayotgan loyihani chuqurroq tushunishga, kamchiliklarini va ketadigan harajatni topishga ko’maklashadi.
Shuning uchun, qaysi ta'rifni ishlatayotganimizga qarab, loyihani boshqarish tizimi ham ikki xil ma'noga ega bo'lishi mumkin.

1. 
   "Tizim" so'zi ikkita alohida ta'rifga ega: biron bir narsani qanday bajarilishini belgilaydigan tamoyillar va protseduralar to'plami.
   
2. 
   Murakkab bir butunlikni tashkil etuvchi qismlar to'plami.
   

Birinchi ma'no loyihani qanday bajarish uchun butun jarayonlar va printsiplar tizimini anglatadi. Ushbu ta'rif barcha loyihalarni boshqarishni va uning tashkilotning qolgan qismi bilan qanday kesishishini o'z ichiga oladi.
Loyihani boshqarish tizimini quyidagi oltita quyi tizimlarga bo'lish mumkin:

• 
  Yordamchi tashkiliy: Bu loyiha guruhi a'zolarini hisobot iyerarxiyasida tashkil qilish uchun ishlatiladi. Ko'pgina tashkilotlarda matritsa tuzilmasi mavjud bo'lib, u erda loyiha a'zolari funktsional rahbarga ham, loyiha rahbariga ham hisobot berishadi. Ushbu kichik tizim tashkiliy tuzilmani yaratish va uning tarkibiga odamlarni joylashtirish bilan shug'ullanadi.
  
• 
  Loyihani rejalashtirish: Ushbu quyi tizim loyihalarni, dasturlarni va portfellarni rejalashtirish bilan shug'ullanadi.
  
• 
  Loyihani boshqarish: Ushbu quyi tizim loyiha bajarilishini nazorat qilishning barcha jarayonlari va tartiblarini o'z ichiga oladi.
  
• 
  Loyihani boshqarish bo'yicha ma'lumotlar: Axborotni boshqarish printsiplari va tartiblari ushbu quyi tizimga tegishli. Bunga aloqa rejalaridan tortib, ma'lumotlar bazalariga qadar hamma narsa kirishi mumkin.
  
• 
  Texnikalar va metodika: Ushbu quyi tizim loyihalarni boshqarishda qo'llaniladigan barcha boshqaruv fanlari metodlaridan iborat. Ba'zi misollar CPM (muhim yo'llarni modellashtirish), PERT (dasturni baholash va ko'rib chiqish texnikasi) va Monte-Karlo simulyatsiyasi.
  
• 
  Madaniy muhit: Ushbu quyi tizim tashkilotning loyihani boshqarish atrofidagi madaniyatini o'z ichiga oladi. Bu loyihani boshqarish kompaniyada qanday ko'rib chiqilishi va amalga oshirilishi bilan bog'liq. Masalan, loyihalar bilan bevosita aloqasi bo'lmagan funktsional xodimlar loyiha boshqaruvini tushunadimi va qo'llab-quvvatlaydilarmi? Ular hatto tashkilot ichida sodir bo'ladigan, ularga ta'sir qiladigan loyihalardan xabardormi?
  

Ikkinchi ma'no, odatda loyihani boshqarish texnologiyasi yoki dasturiy ta'minotiga tegishli. Loyihalarni boshqarish tizimlariga murojaat qilgan adabiyotlarning aksariyati ushbu turdagi tizim haqida gapiradi. Bu murakkab loyihani rejalashtirish, tartibga solish va boshqarish uchun ishlatiladigan dasturlar va vositalar. Ular elektron jadvallar va elektron pochta dasturlari kabi umumiy dasturiy ta'minotni o'z ichiga olishi mumkin. U Wrike kabi maxsus loyihalarni boshqarish dasturlarini ham o'z ichiga olishi mumkin. Loyihani boshqarish texnologiyasi loyihaning ko'p jihatlari uchun ishlatilishi mumkin, jumladan:

• 
  Faoliyat uchun smetalarni tuzish
  
• 
  Jadvallarni tuzish, yangilash va hisobot berish
  
• 
  Xarajatlar va byudjetlarni kuzatish
  
• 
  Resurslarni taqsimlash
  
• 
  Xatarlarni qayd etish va boshqarish
  
• 
  Loyiha o'zgarishlarini boshqarish
  
• 
  Loyiha ma'lumotlari va yangilanishlari bilan bo'lishish