1 – laboratoriya hasharotlarning morfologiyasini o’rganish

4-LABORATORIYA


HASHORATLARNING BIOLOGIYASI.


REJA
1. Hashoratlarning biologiyasi.
2. Hashorat tuxumlarining tuzilishi va tiplari bilan tanishish.


Kerakli jixozlar
MBS-1 mikroskoplari, 10 marta kat- talashtirib ko‘rsatadigan lupalar, soat va buyum oynalari, uchi to‘mtoq pinsetlar, hasharot tuxumining tuzilish tiplari va tuxum qo‘iilish jad- vallari, slaydlar va fotosuratlar.


O‘rganish ob’ekti.
10 — 15 turkumning tuxumlari va qo‘yilish xillari.


Refraktometrning vazifasi, ishlash usuli
1. Dastavval hasharot tuxumlarining morfologik belgilari bilan tanishib chiqiladi. Bir necha xil hasharot tuxumining tuzilishi lupa orqali kuzatiladi. Tuxum shakli turli xilda bo‘lishiga ahamiyat bering (1 tablitsa). Masalan, tamaki tripsniki — dukkaksimon; ko‘pchilik qandalarning tuxumi — bochkasimon; lavlagi qandalalariniki kuvachisimon; karam kapalaginiki— butilkasimon; ko‘pchilik pashshalarniki —cho‘zinchoq; no‘xat uzunburun qo‘ng‘izniki — sharsimon; ko‘pchilik kapalaklarniki— yarim sharsimon; ba’zi bir qo‘ng‘izlarniki — oval- simon; ba’zi bir kapalaklarniki — noksimon; chigirtkasimonlarniki — silindrik, ba’zi bir kapalaklarniki kulchasimon va hokazo bo‘lishini ko‘rish mumkin. Oltinko‘z tuxumi, jumladan, poyach a li bo‘ladi.
Tuxum qobig‘i — xorioni ko‘pincha taram-taram qobirg‘alar, o‘simtalar va hokazolar bilan qoplanganini ko‘rish mumkin (I tablitsa). Bular tuxum strukturalari deb aytiladi. Ular har xil, ba’zan strukturasiz silliq bo‘ladi.
Mikroskop ostida tuxumning mikropilya zonasini toping. Bu zona ko‘pincha tuxumning yuqori qit’asida, ba’zilarida yon tomonida joylashgan bo‘lishi mumkin. Mikropilya zonasining xoshiyalari murakkabroq tuzilgan.
Tuxumlarning katta-kichikligiga ahamiyat bering. Ularnnng bo‘yi 0,01 — 0,02 mm dan 8—12 mm gacha bo‘lishi mumkin.
Tuxumlarni rangi har xil bo‘lib, ko‘kimtirroq, ko‘pincha qizil, ko‘k, sariq va boshqa rangda bo‘lishi mumkin.
2. Hasharot tuxumlarining biologik belgilari bilan tanishing. Buning uchun turli hasharotlarning tuxumlarini joylashtirish tiplari, substratlari, himoyalash va substratga qo‘yish tartiblarini kolleksiyalar va tablitsalar yordamida ko‘rib chiqing.
Tuxumlarni joylashtirish tartibi har xil bo‘ladi. Tuxumlar substratga bittadan, to‘dalab, to‘g‘ri qatorlab, noto‘g‘ri qatorlab (noto‘g‘ri qatorda bir qavatli yo ikki yoki bir necha qavatli tangachalari bilan) joylashtirilishi mumkin. Tuxumlarni joylanishi substratga nisbatan ham turli xilda bo‘ladi; o‘simlikka qo‘yilgan tuxum o‘simlik ustida, pastida, chekkasida, ichida bo‘lishi, mumkin. Bundan tashqari, substratga nisbatan vertikal yoki gorizontal joylashgan bo‘lishi mumkinligi bilan rasmlar yordamida tanishing. Hasharot tuxumlarini hayvonning ichiga, ba’zan tuproqqa ham qo‘yishi mumkin.Tuxumlar ustki tomonidan mudofaa qatlam bilan qoplangan bo‘lishi mum- kin.
Hasharot tuxumlarining tuzilishi, tiplari, joylanish xillarini rasmini chizing.