1-§. Diyorimiz jahon sivilizatsiyasi beshiklaridan biri siz ushbu darslikda iv–xv asrlar

749-yilda Abu Muslim boshliq qo‘zg‘olonchilar xalifalikning markaziy viloyatlari tomon yo‘l oladilar. Xalifalikning poytaxti Damashq shahri qo‘lga kiritilib, xalifa Marvon II taxtdan ag‘dariladi. Uning o‘rniga abbosiylar xonadonidan bo‘lgan Abul Abbos Saffoh (750–754) xalifalik taxtiga ko‘tariladi. Joylarda umaviylar xonadonining vakillari va yaqinlari qirib tashlanadi. Shunday qilib, Arab xalifaligida davlat hokimiyati abbosiylar qo‘liga o‘tadi.
Abbosiylar davrida Movarounnahr. Abbosiylarning xalifalik taxtiga chiqishi mehnatkash aholiga hech qanday yengillik keltirmagan. Abu Muslim vositasida abbosiylar tomonidan xalq ommasiga berilgan va’dalardan birortasi ham amalga oshmadi. Abu Muslim Bag‘dodda davlat va harbiy kuchlarning yuqori lavozimiga tayinlanadi. Biroq abbosiylar uning xalq orasidagi obro‘yining tobora ortib borishiga xayrixoh emas edilar. Oqibat Abu Muslim poytaxtdan uzoqlashtirilib, Xuroson va Movarounnahrga noib qilib yuboriladi.

* Abu Muslim boshchiligidagi qo‘zg‘olon 747–749- yillarda Xuroson va Movarounnahrda bo‘lib o‘tdi. Qo‘zg‘olon natijasida xalifalikda umaviylar hokimiyatdan ag‘darilib, abbosiylar sulolasi hokimiyat tepasiga keldi.

Mehnatkash aholi o‘rtasida abbosiylarga qarshi qo‘zg‘olon ko‘tarish kayfyati paydo bo‘ladi. Bunday qo‘zg‘olonlardan biri 750-yilda Buxoroda sodir bo‘ldi. Abu Muslim mahalliy kuchlar yordami bilan qo‘zg‘olonni zo‘rg‘a bostirdi.

Movarounnahrdagi ichki ziddiyatdan foydalanib, Xitoy imperatorining qo‘shinlari Turkistonga bostirib kiradi. Abu Muslim tomonidan yuborilgan harbiy kuch 751-yilda Talos vodiysida Xitoy qo‘shinlariga zarba berib, ularni mamlakat hududidan quvib chiqaradi.
Abu Muslim sidqidildan xizmat qilgan bo‘lsa-da, ammo abbosiy hukmdorlar unga ishonmas edilar. 755-yilda qurolsiz va yolg‘iz saroyga tashrif buyurgan Abu Muslim xalifa buyrug‘iga binoan o‘ldiriladi. Abu Muslimning o‘ldirilishi xalifalik sharqida, ayniqsa, Xuroson va Movarounnahrda abbosiylarga qarshi xalq harakatlarining avj olib ketishiga bahona bo‘ladi.