1 – bilet Fuqarolik jamiyatini kirish strategic maqsad

1 – bilet

1. 
   Fuqarolik jamiyatini kirish strategic maqsad.
   

Javob: Fuqarolik jamiyati - bu ijtimoiy-siyosiy masalalami hal etishda faol qatnashadigan, davlatning bedodligi va aralashuviga yo‘l qo‘ymaydigan huquq hukmron bo‘lgan, fliqarolar va davlat hamkorlik asosida ishlaydigan ongli individlar jamiyatidir. 0 ‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasida fuqarolik jamiyatiga ta’rif berilmagan bo‘lsa-da, unda fuqarolik institutlarini tashkil etish va ular faoliyatining huquqiy asoslari e’tirof etilgan, ulaming davlat bilan o‘zaro hamkorligi prinsiplari belgilangan. Fuqarolik jamiyati fanining predmeti sifatida fuqarolik jamiyatining shakllanishi, rivojlanishi, har bir milliy davlatda fuqarolik jamiyati qaror topishining umumiy, o‘ziga xos qonuniyatlari va tamoyillari o‘rganiladi. Fuqarolik jamiyati fanining predmeti - kishilik tarixida insonlaming o'zaro munosabatlari natijasida yuksak jamiyatga doir qadriyatlar va tuzilmaviy unsurlaming shakllanishi, ulaming rivojlanib borishi natijasida ideal jamiyatda insonlar o‘zaro aloqalari qonuniyatlarining shakllanishi, rivojlangan mamlakatlarda uzoq tarixiy rivojlanish natijasi o'laroq shakllangan yuksak insoniy birlik - fuqarolik jamiyatining institutlari hisoblanadi. Fuqarolik jamiyati fanining obyekti - bu insoniy jamiyatning oddiydan murakkabga, 0‘zini o'zi takroran yaratib turadigan insoniy birlikka o‘sib o'tishi va, nihoyat, rivojlangan mamlakatlarda shakllangan fuqarolik jamiyati va uning institutlari hisoblanadi. Xususan, mazkur Fuqarolik jamiyati o‘quv qo'llanmasining obyekti - ana shu tarixiy voqeliklarga uyg'un tarzda O'zbekistonda fuqarolik jamiyati unsurlariga doir g'oyalaming rivojlanishi, mustaqillik davriga kelib fuqarolik jamiyati institutlarining rivojlanishi, undagi tamovillaming rivojlangan davlatlar bilan qiyosiy tahlillari hisoblanadi. Fanni o'qitishdan maqsad - talaba yoshlar ongida fuqarolik jamiyatiga doir tasavvurlami singdirish, ularda jamiyatni rivojlantirishga doir mustaqil fikrlash ko‘nikmalarini shakllantirish, Vatanga sadoqat his-tuyg'ularini yuksaltirish kabilardan iboratdir.

2. 
   Fuqarolarning o’z xuquqlari erkinliklari va manfatlarini ximoya qiluvchi fuqarolik jamiyati institutlarining shakllanishi.
   

Javob: Fuqarolik jamiyatini kengroq va chuqurroq tasavvur qilishda biz aholining keng qatlamlari, ularning kasb-kori va qiziqishlarini hisobga olish lozim. Aynan tashkilot, uyushma, birlashma va partiyalar millatni, xalqni birlashtirib farovon jamiyat qurish maqsadini amalga oshirganlar. Fuqarolik jamiyati institutlarining roli va ahamiyatini kuchaytirishga, fuqarolarning eng muhim sotsial-iqtisodiy muammolarini hal etishga qaratilgan 200 dan ortiq qonunhujjatlari qabul qilingani ham bu soha rivojiga bo‘lgan katta e’tiborni ko‘rsatadi. Fuqarolik jamiyati institutlari faoliyatini demokratlashtirish va erkinlashtirish, ularning ijtimoiy-siyosiy va ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish jarayonidagi keng ishtirokini ta’minlashda salmoqli ishlar amalga oshirildi. Xususan, ushbu institutlar faoliyatining huquqiy asoslarini yaratishga alohida e’tibor qaratildi. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining XIII bobi jamoat birlashmalari faoliyatining konstitutsiyaviy asoslariga bag‘ishlangan bo‘lib, unda ushbu tashkilotlarning turlari, faoliyat ko‘rsatish tartibi, ularning davlat hokimiyati organlari va mansabdor shaxslardan mustaqilligi kabi tamoyillar mustahkamlab qo‘yilgan.O‘z navbatida fuqarolik jamiyati institutlarining jamiyatimiz hayotidagi o‘rni va ahamiyati quyidagilarda namoyon bo‘ladi: - aholini turli ijtimoiy guruhlari manfaatlarini ifoda etadi; - fuqarolar ongida demokratik qadriyatlarni mustahkamlashda, ularning siyosiy va fuqarolik faolligini oshirishda, mamlakatda ro‘y berayotgan demokratik o‘zgarishlarning ko‘lamini kengaytirish vachuqurlashtirishda muhim omil sanaladi; - ular davlat va hokimiyat tuzilmalari faoliyati ustidan jamoatchilik nazorati olib borishning asosiy vositasi hisoblanadi; - milliy o‘zlikni anglashda, jamiyat a’zolarining siyosiy-huquqiy madaniyati va milliy dunyoqarashini yuksaltirishda, milliy g‘oya va milliy istiqlol mafkurasini joriy etishda ularning imkoniyatlaridan foydalanish muhim ahamiyat kasb etadi; - butun jamiyat ahamiyatiga molik masalalarni hayotga tadbiq etishda ular davlatning teng huquqli ijtimoiy hamkori hisoblanadi; - nodavlat notijorat tashkilotlarningrivojlangan tizimi jamiyatda manfaatlar uyg‘unligini qaror toptiradi va mustahkamlaydi.

3. 
   Fuqarolikning asosiy belgilari va mezonlari.
   

Javob:Fuqarolik jamiyatining asosiy belgilari mavjud bo4lib, ular quyidagilardir: - erkin individlar uyushmasi; - o'zaro hamkorlikka asoslangan ijtimoiy tuzilma; - murakkab tuzilishga ega bo‘lgan plyuralistik tizim; - o‘zini o‘zi rivojlantiradigan va o‘zini o‘zi boshqaradigan nodavlat tuzilmalaming mavjudligi. Fuqarolik jamiyatining eng muhim omillari:

1) iqtisodiy erkinlik, mulk shakllarining rang-barangligi, bozor munosabatlari; 2) inson va fiiqaroning tabiiy huquqlarini so‘zsiz e’tirof etish va himoya qilish; 3) hokimiyatning qonuniyligi va demokratik xususiyati; 4) qonun va odil sud oldida hammaning tengligi, har bir shaxsning yuridik jihatdan ishonchli himoyalanganligi; 5) hokimiyatning uchga bo‘linishi va hokimiyatlaming o‘zaro aloqasi prinsipiga asoslangan huquqiy davlat; 6) siyosiy va mafkuraviy plyuralizm, konstruktiv muxolifatning mavjudligi; 7) so‘z va matbuot erkinligi, ommaviy axborot vositalarining mustaqilligi; 8) fuqarolaming shaxsiy hayotiga davlatning aralashmasligi, ulaming o‘zaro majburiyatlari va burchlari; 9) sinfiy va milliy totuvlik, ijtimoiy sheriklik; 10) odamlaming o'zlariga munosib turmush darajasini ta’minlovchi samarali ijtimoiy siyosat.

2 – bilet

1. 
   O’zbekiston milliy taraqqiyotining yangi bosqichi
   

Javob:“2017-2021-yillarda 0 ‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasini “Xalq bilan muloqot va inson manfaatlari yili”da amalga oshirishga oid Davlat dasturi”ga binoan “hududlarda nodavlat notijorat tashkilotlari tomonidan ijtimoiy sheriklik loyihalari bo‘yicha tadbirlami amalga oshirish ko‘lamini kengaytirish, viloyatlardagi mahalliy vakillik organlari huzurida fuqarolik jamiyati institutlari va nodavlat notijorat tashkilotlarini qo‘llab-quwatlash bo‘yicha jamoat fondlarini tashkil etish”, shuningdek, “hududlardan saylangan deputat va senatorlar har oyda 10-12 kun davomida bir tumanda bo‘lib, davlat hokimiyati organlari faoliyatini o‘rganib, tahlil qilishi, tegishli rahbarlaming hisobotini xalq deputatlari Kengashlari sessiyasi muhokamasiga kiritishi hamda tegishli xulosalar berishi”, “0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va Senatining joylarda ishlaming holatini o‘rganish va xalq bilan muloqot qilishga doir faoliyatini tubdan takomillashtirishga oid Oliy Majlis palatalari Kengashlarining qo‘shma qarori loyihasini ishlab chiqishi” kabi fuqarolikjamiyatini rivojlantirish bilan bog‘liq huquqiy asoslar va amaliy o‘zgarishlar rejalari muhim ahamiyat kasb eta boshladi. Shuningdek, Harakatlar strategiyasiga muvofiq mamlakatda “Elektron parlament” tizimini ishlab chiqish, “Elektron hukumat” tizimini yanada rivojlantirish, xalq deputatlari mahalliy Kengashlarining mahalliy ijro hokimiyati organlari faoliyati ustidan nazoratini kuchaytirish maqsadida siyosiy partiyalar deputatlik guruhlarining huquq va vakolatlarini kengaytirish, davlat va xususiy sheriklik tushunchasi, vazifalari va asosiy yo‘nalishlari, ishtirokchilari doirasi, ulaming huquq va majburiyatlari, bu boradagi loyihalar amalga oshiriladigan ustuvor sohalami tartibga soladigan huquqiy asoslar ishlab chiqish, har bir tuman (shahar)da jismoniy va yuridik shaxslarning murojaatlarini ko‘rib chiqish bo‘yicha “Xalq qabulxonalari”ni tashkil etishga qaratilgan chora-tadbirlami amalga

oshirish, 2018-2020-yillarda fuqarolaming o‘zini o‘zi boshqarish organlari faoliyati samaradorligini yanada oshirish va rivojlantirish Dasturini ishlab chiqish kabi chora-tadbirlami amalga oshirish mamlakatda fuqarolik jamiyati qurish uchun shart-sharoitlar yaratadi, mamlakatda fuqarolik jamiyati qurishning muqarrar ekanligini anglatadi.

2. 
   Fuqarolik jamiyati institutlarining davlat hokimiyatlari organlari ustidan jamoatchilik nazorati
   

Javob:Konstitutsiya, konstitutsiyaviy qonunlar va qonunlaming tahlili bugungi kunda mamlakatimizda o‘zaro tiyib turish va manfaatlar muvozanati tizimini ta’minlashning samarali mexanizmi yaratilganligini ko‘rsatmoqda. Shu bilan birga, bu tizimning kelajakda yanada rivojlantirilishini hayotning o‘zi taqozo qila boshladi. “Mamlakatimizda demokratik islohotlami yanada chuqurlashtirish va fliqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi”da belgilab berilgan “0 ‘zbekiston Respublikasida jamoatchilik nazorati to‘g‘risida”gi Qonunning qabul qilinishi va ijro etilishi fuqarolik jamiyati institutlari tomonidan davlat organlari va mansabdor shaxslar faoliyati ustidan jamoatchilik nazoratini amalga oshirish va shu orqali o‘zaro tiyib turish va manfaatlar muvozanati prinsipining ta’minlanishiga olib keladi, shuningdek, har bir davlat organi va mansabdor shaxsning mas’uliyatini va javobgarligini kuchaytiradi, oqibat natijada ular faoliyatini yanada yaxshilaydi. Shuningdek, Konsepsiyada belgilab berilgan yana bir qonunning, “Davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari faoliyatining ochiqligi to‘g‘risida,,gi Qonunning qabul qilinishi ham o‘zaro tiyib turish va manfaatlar muvozanatini ta’minlash mexanizmida ommaviy axborot vositalari rolining yana ham oshishiga, davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari tomonidan qarorlar qabul qilishda ularning mas’uliyatini ko'p jihatdan kuchaytirishga olib keladi. Konsepsiyada davlat rahbari va hukumat tomonidan huquqni muhofaza qiluvchi va nazorat organlari tizimida ham o‘zaro tiyib turish va manfaatlar muvozanatining samarali mexanizmini yaratishga qaratilgan yangi huquqiy hujjatlami ishlab chiqish va qabul qilish lozimligi ko‘rsatib berildi. Bunday mexanizmni yaratish ushbu organlar faoliyatida qonuniylik va qonun ustuvorligini ta’minlaydi va demokratik huquqiy davlat barpo etish yoMimizda muhim qadam bo‘lib hisoblanadi. O'zaro tiyib turish va manfaatlar muvozanati tizimi Oliy Majlis palatalari o‘rtasidagi munosabatlarda ham amal qiladi. Ma'lumki, qonun Qonunchilik palatasi tomonidan qabul qilinib, Senat tomonidan ma’qullanib, 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan imzolangach va qonunda belgilangan tartibda rasmiy nashrlarda e'lon qilingach, yuridik kuchga ega bo’ladi. 0 ‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 84-moddasiga muvofiq Qonunchilik palatasi tomonidan qabul qilingan qonun Senatga yuboriladi. Senat bu qonunni ma’qullashi yoki rad etishi mumkin. Senat tomonidan rad etilgan qonun Qonunchilik palatasiga qaytariladi. Bunday qonunni qayta ko‘rib chiqishda Qonunchilik palatasi deputatlar umumiy sonining uchdan ikki qismidan iborat ko‘pchilik ovoz bilan qonunni yana ma’qullasa, qonun Oliy Majlis tomonidan qabul qilingan hisoblanadi hamda imzolanishi va e’lon qilinishi uchun 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentiga Qonunchilik palatasi tomonidan yuboriladi.

3. 
   Fuqaroviylik vatanparvarlikning namoyon bo’lishi asoslari. Hamkorlik va ijtimoiy sheriklik.
   

Javob: Mazkur fanni o‘qitishdan ko‘zlangan maqsad talabalaming erkin fikrlashi. ularning jamiyatda ro‘y berayotgan o‘zgarishlarga nisbatan mustaqil o'z munosabatlarini bildira olishlari uchun ko‘nikmalami shakllantirishdan iborat. Fanning yana bir asosiy maqsadlaridan biri - bu yoshlarda vatanparvarlik his-tuyg‘ularini yuksaltirish. ularning mamlakatga sadoqatini oshirish, yangi jamiyat qurishga befarq boimaydigan inson sifatida tarbiyalash kabi vazifalami amalga oshirishdir. Shu nuqtayi nazardan fuqarolik jamiyati fanini oliy ta'lim tizimida o'qitish dolzarb vazifalardan biri hisoblanadi. lashadi. Navoiy nazariyotchi va amaliyotchi sifatida davlat siyosatining adolatli asoslari va uning ma’naviy mezonlarini rivojlantirishga katta hissa qo‘shdi. Ayniqsa, uning adolatsizlik va zulm davlatni tanazzulga Jamiyatni jaholatga olib kelishi to‘g‘risidagi qarashlari g‘oyatda ahamiyatlidir: “...davlat ishi bilan mashg‘ul bo‘lgan mansabdorlik chog larimda ko‘ngil mulkini turli odamlaming hujumi bulg'aladi. Goh amirlik o‘mida o‘tirdim va hukumat mahkamasida xalqning arz-dodini so‘radim va goh podshoh yonida vazirlik qildim va menga umidvor nazar bilan qarab turgan elga muruwat ko‘rsatdim”, deb yozadi. Adolatli jamiyat shakllanishining asosiy omili sifatida Navoiy insoniy fazilatlar - adolatlilik, rahmdillik, mehnatsevarlik, rostgo‘ylik, vatanparvarlik, vijdonlilik, insonparvarlik va jasorat kabilami namuna sifatida keltiradi.

3-bilet

1. 
   Узбекистонни янада ривожлантириш буйича ,,харакатлар стратегияси,,ни максад ва вазифалари.
   

Жавоб:“Harakatlar strategiyasi”da ko‘zda tutilgan strategik maqsad va vazifalami amalga oshirishning puxta, real, imkoniyatlarini yaratish, rejalami amaliy hayotda amalga oshirish mexanizmlarini ishlab chiqishga ham muhim e’tibor qaratilmoqda. Bu sohada muhtaram Prezidentimiz Sh. M. Mirziyoyevning qisqa davr ichida olamshumul ahamiyatga molik islohotlami amalga oshirganligi diqqatga sazovordir. Birinchidan, Prezident Sh. M. Mirziyoyev o‘z farmon va qarorlarida Harakatlar strategiyasida mo‘ljallangan maqsadlami amalga oshirishning aniq vaqt mexanizmlarini ishlab chiqdi. Ayniqsa, Sh. M. Mirziyoyev o‘zining Oliy Majlisga Murojaatnomasida fuqarolik jamiyatini rivojlantirish va bu sohadagi muammolar to'g'risida quyidagi masalalami hal etishni ilgari surdi: “Erkinfuqarolik jamiyatini barpo etish, inson huquq va erkinlikiarini himoya qilish borasida amalga oshirayotgan islohotlarimizda nodavlat notijorat tashkilotlarining o‘mi va roli beqiyos ekanini alohida ta’kidlash joiz. Hozirgi kunda yurtimizda 9 mingdan ortiq nodavlat notijorat tashkiloti mavjud, 29 ta xalqaro va xorijiy nohukumat tashkilotlarining filial va vakolatxonalari faoliyat yuritmoqda... Nodavlat notijorat tashkilotlari faoliyatini takomillashtirish, ulami qo‘llab-quwatlashga qaratilgan alohida farmon va qarorlar qabul qilindi. Ammo ana shunday muhim sa’y-harakatlarga qaramasdan, aholining muammolarini tizimli o‘rganish, ulami aniq hal etish, ayniqsa, ijtimoiy sharoiti og‘ir ayollami qoilab-quwatlash, yoshlar va xotin-qizlar o‘rtasida huquqbuzarlik va jinoyatchilikning oldini olish, ulami ish bilan ta’minlash masalalarida bu tashkilotlaming ishtiroki yetarli darajada sezilmayapti. Ular faqat nomiga yig‘ilishlar o‘tkazish bilan mashg‘ul bo‘lib qolmoqda. Nodavlat notijorat tashkilotlari bugun aytilgan tanqidiy gaplardan xulosa chiqarib, o‘z faoliyatida burilish yasaydi, deb ishonamiz”.

2. 
   Конун устуворлигини таъминланиши.
   

0 ‘zbekistonda fuqarolik jamiyati va huquqiy davlat qurishning eng asosiy prinsiplaridan biri - qonun ustunligi jamiyatda inson huquq va erkinliklarini ta’minlash kafolatlaridan biridir. Mustaqillikning dastlabki davridayoq mamlakatda fuqarolik jamiyati va huquqiy davlat qurishning besh prinsipidan biri - qonun ustuvorligini ta’minlash deb e’lon qilindi. Mamlakatda inson huquq va erkinliklarini ta’minlashning insoniyat tarixida shakllangan tajribasi, tarixiy taraqqiyotning so‘nggi yutug‘i - fuqarolik jamiyati talablari asosida sud-huquq tizimini shakllantirish faqat mustaqillik davriga kelib amalga oshirildi. Har bir sivilizatsiyaga erishgan mamlakatlarda me’yoriy-huquqiy aktlar huquqning yctakchi manbasi (asosi) hisoblanib, asosiy ijtimoiy munosabatlar ana shu manba asosida muvofiqlashtiriladi. Me’yoriy huquqiy aktlaming asosiy turlaridan biri - bu qonundir.

3. 
   Фукаронинг уз хак хукукларини тушуниш ва уни амалиетда куллаш куникмаси ва бошка фукароларнинг хак хукукларини хурмат килиши.
   

Fuqaro - o‘zining fuqaroligi huquqiy jihatdan e’tirof etilgan hamda muayyan jamiyat (davlat) a’zosi bo‘lg&n shaxsdir. Fuqarolik esa huquqiy va axloqiy me’yorlarga ongli rioya etish, ma’lum huquqlardan foydalanish hamda muayyan burchlami bajarishga mas’ullik bilan yondashadigan, o‘z mehnati va jamoadagi faolligi, ma’naviy yetukligi asosida muayyan davlatga mansublikni anglatadi. 0 ‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksining 16- moddasida “fuqaro (jismoniy shaxs) tushunchasi” quyidagicha belgilangan: “Fuqarolar (jismoniy shaxslar) deganda 0 ‘zbekiston Respublikasining fuqarolari, boshqa davlatlaming fuqarolari, shuningdek, fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar tushuniladi”. Fuqaroviylik bir davlatga mansublikni anglash, davlatga sodiqlik hamda vatanparvarlik hissi sifatida ham talqin etilishi mumkin. Bunda davlatni, Konstitutsiya va qonunlami, davlat ramzlarini hurmat qilish, davlat tuzumini va qonun ustuvorligini himoya qilishga tayyor turish fazilatlariga ega bo‘lgan shaxs nazarda tutiladi. 0 ‘zbekiston Respublikasida fuqarolik quyidagi tamoyillarga asoslanadi: - yagona fuqarolik, ya’ni ikki va ko‘p fuqarolik tan olinmaydi; - fuqarolikda tenglik prinsipi mavjud;

- fuqarolikka ega bo‘lish, fuqarolikdan chiqish ixtiyoriylikka asoslanadi; - fuqarolikdan majburiy chiqarishga yo‘l qo‘yilmaydi; - 0 ‘zbekiston fuqarolari huquqlari, erkinliklari, manfaati mamlakat tashqarisida ham davlat tomonidan himoya qilinadi. 1992-yil 2-iyulda qabul qilingan va 2004-yil 3-dekabrda tahrir qilingan “0 ‘zbekiston Respublikasining fuqaroligi to‘g‘risida”gi qonun asosida 0 ‘zbekistondagi fliqarolik holatlari mustahkamlab qo‘yildi. Shaxs fliqaro bo‘lsagina, u barcha huquqlardan to‘la foydalana oladi va jamiyatni rivojlanishi, mamlakatni xavfsizligini ta’minlashga qaratilgan burchlami bajaradi. Shaxsning fuqaroligi uni dunyoning qayerida yashashidan qat’i nazar huquq va manfaatlarini himoya qilishga asos bo‘ladi. Ya’ni fiiqarolami fiiqarosizlarga nisbatan himoyalanish imkoniyatlari kengroqdir.

4-bilet

1. 
   2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasi mamlakatimizda ham, chet el ijtimoiy-siyosiy doiralari tomonidan ham katta qiziqish va e‘tibor bilan o‘rganilmoqda. Bu borada atoqli olimlar, nufuzli ekspert va kuzatuvchilar, turli darajadagi ko‘zga ko‘ringan raxbarlar o‘z fikr-muloxazalarini bildirmoqdalar. Harakatlar strategiyasining xar bir ustuvor yo‘nalishi mamlakatimiz taraqqiyoti uchun g‘oyat muxim ahamiyatga ega bo‘lib. ular quyidagilardan iborat. Birinchi yo’nalishda davlat va jamiyat qurilishi tizimini takomillashtirishning ustuvor yo’nalishlari alohida belgilab beriladi. Ikkinchi yo’nalish qonun ustuvorligini ta’minlash va sud-xuquq tizimini yanada isloh, qilishning ustuvor yo’nalishlaridan iborat. Uchinchi yo’nalish iqtisodiyotni rivojlantirish va liberallashtirishning ustuvor yo’nalishlarini o’zida ifoda etadi. To’rtinchi yo’nalishda ijtimoiy sohani rivojlantirishning ustuvor yo’nalishlari o’z ifodasini topgan. Beshinchi yo’nalish xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy bag’rikenglikni ta’minlash, chuqur o’ylangan, o’zaro manfaatli va amaliy tashqi siyosat sohasidagi ustuvor vazifalar bilan bog’liq. 2017-2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Xarakatlar strategiyasi o‘tgan 25 yil davomida mamlakatimiz erishgan ulkan yutuqlar, tarixiy tajribalarni umumlashtirib, xozirgi kunda davrning o‘zi oldimizga qo‘yayotgan dolzarb masalalarni xisobga olib, keyingi besh yilga va undan keyingi davrga mo‘ljallangan tarixiy taraqqiyotni yangi ufqlarini ochib berishga qaratilgan bo‘lib, u o‘zining moxiyat etibori bilan O‘zbekistonni yangi rivojlanish bosqichiga ko‘tarishni ta‘minlaydigan strategik dasturdir.
   

2. 
   Фуқаролик жамиятининг шаклланиши ва ривожланиши тўғрисидаги умумэътироф этилган қонуниятларни 2 гуруҳга ажратиш мумкин. 1-гуруҳ. Фуқаролик жамиятининг шаклланиши ва ривожланиши тўғрисидаги умум эътироф этилган қонуниятлар. 2-гуруҳ. Ҳар бир мамлакатларнинг миллий ва тарихий ривожланишидаги ўзига хос жиҳатларини хисобга оладиган қонуниятлар. Европа ва Америка мамлакатларининг, катта минтақаларида фуқаролик жамиятининг шаклланиши янги даврда бошланди. Олимлар ва мутахассислар фикрига кўра, фуқаролик жамиятининг ривожланишини уч босқичга ажратиш мумкин. Бунда бир босқичдан кейинги босқичга ўтишда жамият ва давлат тузумида катта ўзгаришлар, ижтимоий ва сиёсий тангликлар, оммавий ҳаракатлар, синфларнинг тўқнашувлари, жамият мафкурасида туб ўзгаришлар юз берган. Биринчи босқич шартли равишда XVI-XVII аср. Бу даврда фуқаролик жамиятининг иқтисодий, сиёсий ва мафкуравий асослари яратилди. Улар жумласига саноат ва савдонинг ривожланиши, ишлаб чиқариш турларининг ихтисослашуви, меҳнат тақсимотининг теранлашуви, товар-пул муносабатларининг ривожланиши киритиш мумкин. Шунингдек, ягона марказлашган давлатларнинг ташкил топиши билан феодал тарқоқлик даврида мавжуд бўлган тенгсизлик, ҳуқуқсизликларга барҳам беришга эътибор берила бошланди. Иккинчи босқичи XVIII аср охиридан XIX аср охиригача давом этди. Бу даврда энг ривожланган мамлакатларда умумий юридик тенглик ва эркинликка, тадбиркорлик эркинлиги ва шахсий ташаббусга асосланган дастлабки капитализм кўринишидаги фуқаролик жамияти шаклланди. Учинчи босқич (XIX аср охири ва кейинги давр) вертикал феодал тузилмалар ўрнини эркин одамларнинг ҳуқуқий тенглиги ва ўзаро битимларига асосланган горизонтал муносабатлар эгаллагани билан тавсифланади. Инсониятнинг кўп асрлик тарихида барча одамлар, ижтимоий келиб чиқиши ва мавқеидан қатъи назар, жамият ҳаётининг ҳуқуқий жиҳатдан тенг иштирокчилари деб эътироф этилиши муҳим ижтимоий аҳамият касб этди. Улар ҳар кимга ўзини эркин хоҳиш-иродага эга бўлган, ўз ҳаракатлари ва уларнинг ҳуқуқий оқибатлари учун жавоб беришга қодир шахс сифатида намоён этиш имкониятини берувчи қонунлар билан эътироф этилган қатор ҳуқуқлар ва эркинликларга эгабўла бошлади.
   

3. 
   Korrupsiya –– bu jamiyatni turli yo’llar bilan iskanjaga oladigan dahshatli illatdir. Korrupsiya (lot. Corrumpere — buzmoq) termini odatda mansabdor shaxslar tomonidan unga berilgan mansab vakolatlari va huquqlardan o‗zlarining shaxsiy manfaatlarini ko‗zlab qonunchilik va ahloq qoidalariga zid ravishda foydalanishini anglatadi. Ko’p hollarda bu atama siyosiy elitadagi byurokratik apparatga qarata ishlatiladi. Korrupsiya ko’plab davlatlarning jinoyat va ma‘muriy qonunchiligi bilan huquqqa qarshi harakat sifatida ta‘qib qilinadi. YUrtboshimiz I. A. Karimov o‗zining ―O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari asarida
   

korrupsiyaning O’zbekistonning o’z taraqqiyoti yo’lida rivojlanishiga ulkan to’siq bo’lishi mumkinligini bayon qilgan edi. Korrupsiyaning tarixiy o’zaklari juda juda qadimga borib taqalib, bu hol qabilada ma‘lum mavqega ega bo’lish uchun qabila sardorlariga sovg‗alar berish odatidan kelib chiqqan deb taxmin qilinadi. O’sha davrlarda bu normal holat sifatida qabul qilingan. Biroq davlat apparatining murakkablashuvi va markaziylashuvi korrupsiyaning davlat rivojlanishiga katta to’siq ekanligini ko’rsatdi. Korrupsiyaga qarshi kurashgan birinchi davlat sifatida qadimgi SHumer davlati tan olinadi. Qadimgi davlatlarni ayniqsa huquqni muhofaza qiluvchi organlarning poraxo’rligi qattiq tashvishga solganligi bizgacha saqlanib qolgan manbalardan ma‘lum. CHunki bu holat davlatning obro’siga juda qattiq putur etkazardi. Dunyoning etakchi dinlarida ham birinchi navbatda huquqni muhofaza qiluvchi organlarning poraxo’rligi qattiq qoralanadi. Jumaladan, Injilda ―Sovg’alarni qabul qilma, chunki sovg‗a ko’rni ko’radigan qiladi va haqiqatni o’zgartiradi deyilgan bo’lsa, Qu‘roni Karimda

―Boshqalarning mulkini nohaq yo’l bilan olmangiz va boshqalarga tegishli bo’lgan narsalarni olish uchun o’z mulkingizdan hokimlaringizga pora qilib uzatmangizlar deyilgan.

5-билет

1. Давлат ва жамият қурилиши тизимини такомиллаштириш (Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг Парламентга Мурожаатномаси асосида. 29 декабрь 2020 йил).

Javob:ДемократииислохотларничукурлаштиришвамамлакатнимодернизациякилишдаОлийМажлис,сиёсийпартияларнингролиниянадакучайтириш.Конунижодкорлигифаолиятисифатинитубданошириш.Давлатбошкарувинимарказлаштиришданчикариш,давлатхизматитизиминиислохкилиш.Давлатхокимиятивабошкарувиорганларифаолиятинингочикдигинитаъминлаш,жисмонийваюридикшахсларнингхукукваэркинликларихамдаконунийманфаатларигаоидахборотнитакдимкилишнингзамонавийшаклларинижорийэтиш.“Электронхукумат”,“халкбиланмулокот”,“виртуапкабулхона”,“халккабулхоналари”,“танкидийтахлил”,“катьийтартибинтизомхамдашахсиймасъулият”,“йулхаритаси”,“ижтимоий-иктисодийривожлантиришсекторлари”кабиянгиибораларнингмазмуниваамалдакулланилиши.Давлатхизматлариникурсатишсамарадорлигиниошириш

2. Ўзбекистон Республикаси Конституциясида халқаро хуқуқтамойилларининг акс эттирилиши ва ривожлантирилиши.

Javob:Xalqarohuquqtushunchasixalqaroommaviyhuquqnibildiradi.Xalqaroommaviyhuquq-xalqaromunosabatlardaqatnashadiganvaishtiroketadigandavlatlar(sub`yektlar)ningyuridikmunosabatlarinihuquqiyjihatdantartibgasoladi.Xalqaroommaviyhuquq-davlatlaroʻrtasidagixalqaromunosobatlarningbazaviyxalqaroprintsiplarinibelgilabberadi.Xalqaroommaviyhuquqdavlatlararomilliymunosabatlarni,davlatlarbilanxalqarotashkilotlar,xalqaromiqiyosdafuqarolarningasosiyhuquq,burchvaerkinliklarini,xalqarohuquqdoirasidaxalqaronizovakelishmovchiliklarnihalqilishbilanbogʻliqhamdaboshqamunosabatlarnioʻzidaifodalaydi.Xalqarohuquq—xalqaromuloqotdagidavlatlararovaboshqaqatnashuvchilar(subʼyektlar)oʻrtasidagimunosabatlarnitartibgasoluvchiommaviyyuridikprinsiplarvanormalarmajmui.DavlatichkihuquqidanfarqliravishdaXalqarohuquqobʼyektaoʻzmazmunmoxiyatijihatdan alohidadavlatvakolatidantashqarigachiquvchixalqaro,aniqrogʻi,davlatlararomunosabatlarhisoblanadi.DavlatichkihuquqidanfarqliravishdaXalqarohuquqnormalariniyaratishvabajarilishinitaʼminlashbilanshugʻullanadiganqonunchiqaruvchiorganlaryoʻq.Xalqarohuquqningasosiysubʼyektlaridavlatlarxisoblanadi.UlarningoʻzarokelishuvibilanvujudgakeladiganXalqarohuquqnormalaridavlatlarningkelishilganirodasiniifodaetadi.Xalqarohuquqningoʻzigaxosxususiyatianashundadir.Turlixalkaroshartnomalar,bitimlar,kelishuvlar,konvensiyalar,deklaratsiyalar,BMTninghujjatlariXalqarohuquqningnormativbazasihisoblanadi.

3. Коррупцияга қарши кураш борасида халқаро хуқуқий хужжатлар.

Javob: Коррупция ва унга карши кураш тушунчаси. Коррупцияга карши кураш борасида халкаро хукукий хужжатлар. Бирлашган Миллатлар Ташкилоти хомийлигида кабул килинган ЭКОСОС (БМТнинг иктисодий ва ижтимоий кенгаши)нинг Коррупцияга карши кураш резолюцияси (1995 йил), Давлат мансабдор шахсларининг халкаро ахлок кодекси (1996 йил). Миллатлараро уюшган жиноятчиликка карши кураш конвенцияси (2000 йил). 2008 йил июл ойида Узбекистон Республикасини БМТнинг “Коррупцияга карши кураш конвенцияси”га кушилиши. Узбекистон Республикаси “Коррупцияга карши курашиш тугрисида”ги конуни (2017 йил). Коррупцияга карши кураш ишларида фукаролар хамда фукаролик жамияти институтларининг фаоллигини ошириш механизмлари.

6-BIlet

1)Qonun ustuvorligini ta`minlash va sud-huquq tizimini yanada isloh qilishning ustuvor yo`nalishlari

Qonunustuvorliginita’minlashvasud-huquqtiziminiyanadaislohqilishgayo’naltirilgansudhokimiyatiningchinakammustaqilliginihamdafuqarolarninghuquqvaerkinliklariniishonchlihimoyaqilishkafolatlarini

mustahkamlash,ma’muriy,jinoyat,fuqarolikvaxo’jalikqonunchiligini,jinoyatchilikkaqarshikurashishvahuquqbuzarliklarningoldiniolishtizimisamarasinioshirish,sudjarayonidatortishuvtamoyilinito’laqonlijoriyetish,yuridikyordamvahuquqiyxizmatlarsifatinitubdanyaxshilash.

ShavkatMirziyoyevOliyMajlisgaqilganmurojaatlaridaqaysiso‘zlardanko‘proqfoydalangan

rivojlantirishgataluqlimasalalar,umumiymurojatnomaning11%,Qonunustuvorliginita’minlash,sudtiziminiislohqilish,millatlararo...rivojlantirishgataaluqlimasalalarumumiymurojaatnomaning15%,Qonunustuvorliginita’minlash,sudtiziminiislohqilish,millatlararomaqsadlarigaemasayrimguruhlarningmaqsadlarigatobeqiladi,Qonunustuvorliginibuzilishiga,siyosiyvasudinstitutlarifaoliyatiningrivojlanishigasababbo'ladi.

Bayramtabrigida"Konstitutsiyamizdao‘zifodasinitopganadolatprinsipiniamaldata’minlashbo‘yichahamkattaishlarolibborilmoqda.Jumladan,kambag‘allikniqisqartirishmaqsadidaijtimoiyyordamningyangivasamaralimexanizmlarijoriyetilmoqda",dediPrezident.

PrezidentimizShavkatMirziyoyevO‘zbekistonRespublikasiKonstitusiyasiqabulqilinganining29yilligigabag‘ishlangantantanalimarosimdagima’ruzasidamamlakatimizsud-huquqtizimidaamalgaoshirilayotganislohotlarhaqidagapirarekan,sudtiziminiboshqaorganlardanholibo‘lishigakattaurg‘uberdi.

Davlatimizrahbaribugungikungaqadaramalgaoshirilganislohotlarvaularningdastlabkinatijalarigamahliyobo‘libqolmasdan,jamiyatdainsonhuquqvaerkinliklarinihurmatqilishmadaniyatinishakllantirish,shuorqalimamlakatimizningxalqaronufuziniyanadayuksaltirishimizzarurliginita’kidladi.Buninguchunhuquqnimuhofazaqiluvchiorganlarnifaqatvafaqatxalqmanfaatiyo‘lidaog‘ishmayxizmatqiladiganidoralargaaylantirishimizlozimliginiaytdi.

2) Ўзбекистонда фуқаролик жамиятини ривожлантиришда халқаро хуқуқ

нормаларини имплементация қилиш масалалари.

mamlakatimizda faoliyat yuritayotgan fuqarolik jamiyati institutlarini quyidagi mezonlar bo’yicha tasniflash mumkin:sohadagi manfaatlarni qanoatlantiruvchituzilmalar:xususiymulkasosidavujudgakeladiganvafaoliyatyuritadigannodavlattashkilotlari;ijaraasosidaishlovchijamoalar;hissadorlikjamiyatlari;moliyaviyjamg’armahamdauyushmalar;ishlabchiqarishkorporasiya,konsernlarivabirlashmalari;tadbirkorlaruyushmalari(palatasi)vaboshqalar.Ijtimoiysohadagimanfaatlarniifodalovchituzilmalar:oilahamdauningmanfaatlariniaksettiruvchimaxsustashkilotlar;ta’lim-tarbiyamuassasalari

(maktab,o’rtamaxsusvaoliyta’limmuassasalari);jamoatbirlashmalari,nodavlattashkilotlar;fuqarolarningo’zinio’ziboshqarishorganlari;mustaqilOAV;diniytashkilotlar;milliy-madaniymarkazlar;ixtiyoriyko’ngillijamiyatlar;jamoatchilikfikrinianiqlashvao’rganishinstitutlari;turliijtimoiyixtiloflarniadolatlihaletuvchituzilmalarvaboshqalar.

Siyosiysohadagimanfaatlarniaksettiruvchiinstitutlarvatuzilmalar:

siyosiypartiyalar;ijtimoiy-siyosiyharakatlar;siyosiymuxolifatningmavjudligi;insonhuquqlarinihimoyalovchiinstitutlarvaboshqalar.O’znavbatidafuqarolikjamiyatiinstitutlariningjamiyatimizhayotidagio’rnivaahamiyatiquyidagilardanamoyonbo’ladi:

aholiniturliijtimoiyguruhlarimanfaatlariniifodaetadi;fuqarolarongidademokratikqadriyatlarnimustahkamlashda,ularningsiyosiyvafuqarolikfaolliginioshirishda,mamlakatdaro’yberayotgandemokratiko’zgarishlarningko’laminikengaytirishvachuqurlashtirishdamuhimomilsanaladi;ulardavlatvahokimiyattuzilmalarifaoliyatiustidanjamoatchiliknazoratiolibborishningasosiyvositasihisoblanadi; milliyo’zliknianglashda,jamiyata’zolariningsiyosiy-huquqiymadaniyativamilliydunyoqarashiniyuksaltirishda,milliyg’oyavamilliyistiqlolmafkurasinijoriyetishdaularningimkoniyatlaridanfoydalanishmuhimahamiyatkasbetadi;Butunjamiyatahamiyatigamolikmasalalarnihayotgatadbiqetishdaulardavlatningtenghuquqliijtimoiyhamkorihisoblanadinodavlatnotijorattashkilotlarningrivojlangantizimijamiyatdamanfaatlaruyg’unliginiqarortoptiradivamustahkamlaydi.Ma’lumki,harqandaytashkiliytuzilmaningmohiyati,mazmunivamaqsadiuolibboradiganfunksiyalarvafaoliyatyo’nalishlaridaifodalanadi.Shujumladan,jamoattashkilotlariningfunksiyalarihamularningjamiyathayotiganisbatanmuayyanfaoliyatniamalgaoshirishlariorqalita’sirko’rsatishlaridanamoyonbo’ladi

3)Ўзбекистон Республикаси “Коррупцияга карши курашиш тўгрисида”ги

қонуни.(2017 йил)Korrupsiyaga qarshi kurash to‘g‘risidagi qonun kuchga kirdi

Prezident korrupsiyaga qarshi kurash to‘g‘risidagi qonunni imzoladi.O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 3-yanvar kuni “Korrupsiyaga qarshi kurash to‘g‘risida"gi qonunni imzoladi. E’lon qilingan kundan boshlab kuchga kiruvchi qonun 4-yanvar kuni “Xalq so‘zi” va “Narodnoye slovo” gazetalarida chop etildi.Qonundan ko‘zlangan maqsad korrupsiyaga qarsha kurash sohasidagi munosabatlarni tartibga solishdan iborat. Hujjatda “korrupsiya”, “korrupsion huquqbuzarlik” va “manfaatlar mojarosi” kabi tushunchalarga izoh berilgan.Hujjatda korrupsiyaga qarshi kurashning asosiy tamoyillari sifatida qonuniylik; fuqarolarning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari ustuvorligi; ochiqlik, shaffoflik va tizimlilik; davlat va fuqarolik jamiyatining o‘zaro hamkorligi; korrupsiyadan ogohlantirish va javobgarlikning muqarrarligi bo‘yicha choralar ustuvorligi keltirib o‘tilgan.

Fuqarolik jamiyati 7 bilet

1 savol -Кўпчиликнингхабарибор, 2017 йил 7 февралдаДавлатимизраҳбарининг «ЎзбекистонРеспубликасиниянадаривожлантиришбўйичаҲаракатларстратегияситўғрисида»гиФармониимзоланди. УшбуФармонбиланмамлакатимизникейингибешйилдаянадажадалроқривожлантиришмасалаларигабағишланган 2017-2021 йиллардаЎзбекистонРеспубликасиниривожлантиришнингбештаустуворйўналишларибўйичаҲаракатларстратегияситасдиқландива у бугунбарчасоҳалардадастуриламалвазифасиниўтамоқда. Дастурдавлатважамиятқурилишитизиминитакомиллаштириш, қонунустуворлигинитаъминлашвасуд-ҳуқуқтизиминиянадаислоҳқилиш, иқтисодиётниривожлантиришҳамдалибераллаштириш, ижтимоийсоҳаниривожлантириш, хавфсизлик, динийбағрикенглик, миллатларарототувликнитаъминлаш, шунингдек, чуқурўйланган, ўзароманфаатливаамалийташқисиёсатсоҳасидагиустуворйўналишларданиборат.Ҳаракатларстратегиясибешбосқичдаамалгаоширилиб, уларнингҳарбирибўйичайилномланишиданкелибчиққанҳолдаалоҳидайилликдавлатдастуринитасдиқлашназардатутилган. 2017 йил – Халқбиланмулоқотваинсонманфаатларийилидебэълонқилинганлигивабуборадамуҳимчора-тадбирларамалгаоширилаётганификримизтасдиғидир.

Шуниалоҳидақайдэтишжоизки, 2017-2021 йиллардаЎзбекистонниривожлантиришҲаракатларстратегиясинингбешустуворйўналишиданбирииқтисодиётниянадаривожлантиришвалибераллаштиришгайўналтирилган. Бунданкўзланганмақсадмакроиқтисодийбарқарорликнимустаҳкамлашҳамдаюқорииқтисодийўсишсуръатларинисақлабқолиш, миллийиқтисодиётрақобатбардошлигиниошириш, қишлоқхўжалигинимодернизацияқилишважадалривожлантириш, иқтисодиётдадавлатиштирокиникамайтиришбўйичаинституционалватаркибийислоҳотларнидавомэттириш, хусусиймулкчиликниҳимояқилиш, унингустувормавқеиниянадакучайтириш, кичикбизнесвахусусийтадбиркорликривожинирағбатлантириш, ҳудудлар, туман, шаҳарларникомплексвамувозанатлиижтимоий-иқтисодийтараққийэттириш, инвестициявиймуҳитнияхшилашорқалимамлакатимизиқтисодиётитармоқлариҳамдаҳудудларигахорижийсармояларнифаолжалбэтишгаэришишдир.

Албатта, стратегиянингмоҳияти, унингижросивакутилаётганнатижаларнинафақатсоҳамутахассислари, балки, жамиятимизнингҳарбирфуқаросиатрофличамуҳокамақилмоқда. Шунингўзиёқ, мазкурстратегияхалқманфаатларибилануйғунэканлигидандалолатдир. Зеро, стратегияҳарбирюртдошимизни, у қайбирсоҳадафаолиятюритмасин, ўзвазифасинисидқу-дилданбажариб, бурчигавиждонанёндашишгаундовчиомилбўлмоқда.

Маълумки, айнипайтдастратегиядоирасидаамалгаоширилаётганчора-тадбирлароммавийахборотвоситаларидакенгёритибборилаяпти. Хусусан, республикабанк-молиятизимидагиизчилислоҳотларваэришилаётганнатижалар, унингметодологикасослариҳақидаюртдошларимизгамунтазаммаълумотберибборувчи «Бозор, пулвакредит» илмий-амалийойликжурналиташаббусибиланкуникечастратегиянингучинчийўналишимазмун-моҳиятигабағишлангандаврасуҳбатиўтказилди. АлишерИсмаилов,

ЎзбекистонРеспубликасиМарказийбанки ҚорақалпоғистонРеспубликасиБошбошқармасибошлиғинингбиринчиўринбосари

Якунигаетган 2016 йилдаЎзбекистониқтисодиётиюқориўсишинитаъминлашгаҳиссақўшганбанктизимидаҳамсермаҳсулвасамаралиислоҳотларамалгаоширилди.

Ўзвақтидаолибборилаётганчора-тадбирларбанкларнингкапиталлашувдаражасивадепозитбазасинингюқорисуръатлардаўсиши, банктизимимолиявийбарқарорлигинингянадамустаҳкамланишиҳамдаюқорихалқарорейтингкўрсаткичларигаэришишваиқтисодиётнингреалсекториникредитлашҳажминикенгайтиришимконинибермоқда.

Жумладан, 2016 йилякунларибўйичабанкларнингкапиталлашувдаражаси 2015 йилганисбатан 20,2 фоизошиб, 9,35 трлн. Сўмниташкилэтди. Охиргибешйилдаэсаушбукўрсаткич 2,5 баробарортди. Эътиборлиси, 2016 йилякунларибўйичабанкларкапиталинингетарлиликкўрсаткичиБазельқўмитаситомониданбелгиланганхалқаромеъёрдандеярли 3 баробарданзиёдниташкилқилди.