1 -b o b ’lumki, n yutonning birinchi qonuni asa, yoki ta ’sir qilayotgan kuchlar ersial sanoq sistemalarda u o ‘zining tekis harakatini saqlaydi. Ikkinchi sanoq sistemalar inersial deyiladi iday shubha y o ‘q al sanoq sistemalarida faqat t o ‘g ‘ri

Barcha  inersial  sanoq  sistem alarda  tabiat  qonunlari  bir­

day  o ‘rinli  b o ‘ladi  va  y o r u g ‘lik  b o‘shliqda  manbaning  harakat

 

tezligiga  bog‘liq  ЬоЧтадап  aniq  “c ”  tezlik  bilan  tarqaladi.

Ushbu ikkita fundamental g ‘oya ichki qaram a-qarshilikdan holi  b o ‘ l- 

gan  harakatdagi  jism lar  elektrodinamikasini  yaratish  imkoniyatini  be­

radi. 

Bunda  “efir”  tushunchasini  kiritishga  hojat  qolm aydi,  chunki 

yangi  nazariyada  m utloq  tinch  turgan  alohida  xossalarga  ega  bo'lgan 

fazo  tushunchasi  kiritilmaydi  hamda  b o ‘sh  fazoning  hech  qaysi  nuqtasi 

qandaydir  tezlik  vektori  bilan  bog'lanm aydi.  Shu  bilan  fazoning  bir 

jinslli  va  izotroplik  xossalari  saqlanishi  ta ’kidlanadi.

Maykelson va Morli tajribalaridan qariyib  50 yildan keyin K en n ed i 

va  Torndayk  3  yorug'lik  tezligini  o'lchash  b o'yich a   o ‘z  tajribalarini 

o'tkazishdi.  Bu  tajribalarda  ham  harakatdagi  sanoq  sistema  sifatida 

Yer  tanlab  olingan.  Tajribadan  maqsad,  yilning  turli  davrlarida  Yer 

Quyoshga  nisbatan  turli  yo'nalishda  harakat  cjilishidan  foydalanib,  yo- 

rug'lik  tezligiga  uning  ta ’sirini  aniqlash  bo'lgan.  Bu  holda  sanoq  siste- 

malarning  nisbiy  tezligi  60  k m / s   ga  teng  b o ‘ ladi.  Maykelson  va  Morli 

tajriba  natijalarini  bir-biri  bilan  taqqoslash  uchun  bir  kun  yetarli  b o ‘ l- 

gan  bo'lsa,  Kennedi  va  Torndayk  tajribalari  uchun  bir  necha  oylab  bir 

xil  sharoitni  ushlab  turish  kerak  bo'lgan.  Shu  bilan  bu  tajribalar  bir- 

biridan  farq  qilgan.  Kennedi  va  Torndayk  tajribalarida  yilning  turli 

davrlarida  o'lchanganda  yorug'lik  tezligining  farcji  taxm inan  2  m / s   ni 

tashkil  qilgan.  Bu  tajribalardan  kelib  chiqadigan  asosiy  xulosa:

Y oru g ‘lik  tezligi  barcha  inersial  sanoq  sistem alarda  bir  xil

 

so n   qiym atni  qabul  qiladi.

Bu  natija  A .  Eynshteyn  nisbiylik  prinsipidagi  birinchi  va  asosiy 

aksioma  -  yorug'lik  tarqalish  tezligi  m utloq  ekanligini  va  manbaning 

xossalariga  b o g ‘ liq  emasligini ju d a  yuqori  aniqlikda  isbotladi.

3R.  J.  Kennedy,  E.  M.  Thorndike,  Phys.Rev.,  4 2

, 

400  (1932).

13