1 – Амалий машғулот. Нефтни қайта ишлаш ва яримфабрикатларни тозалаш

Назорат саволлари ва топшириқлар 
 
1. ГОСТ бўйича мотор мойлари қандай классификацияланишини 
мисолларда тушунтириб беринг. 
2. Мотор мойлари SAE ва API лар бўйича классификацияланишини 
мисолларда тушунтириб беринг. 
3. Синтетик мойларнинг минерал мойларга нисбатан афзалликлари ва 
камчиликларини таҳлил қилинг. 

---

67 
9 – Амалий машғулот. ТРАНСМИССИОН МОЙЛАР 
 
9.1. Умумий ҳолатлар 
 
Трансмиссион мойлар автомобиллар, тракторлар, йўл қурилиш ва 
бошқа машиналар трансмиссиялари агрегатларининг (узатиш қутилари, етакчи 
кўприклар, борт узатмалари, айириш қутилари, бошқариш рули механизмлари 
ва ш.к.) ишқаланиш узелларида ишлатиш учун мўлжалланган. Бу 
агрегатларнинг ҳаммаси тишли узатмалар: цилиндрсимон, конуссимон, 
гипоидли ва бошқа узатмалар мажмуидан иборат. 
Ишлаш шароити. Трансмиссион мойлар ўзига хос шароитда ишлайди. 
Тишли узатмалар деталларининг ишқаланадиган юзалари юқори солиштирма 
юк (1500...2000 МПа, гипоидли узатмаларда 3000 МПа дан юқори) таъсирида 
ишлайди. Сирпаниш тезлиги (2,5...3,0 м/с) ва ишчи ҳарорат (одатда 80...100 
0
С) нисбатан катта эмас. Лекин тишли узатмалар контактлашадиган жойларда 
қисқа муддатли қизиши натижасида ҳарорат сезиларли кўтарилади (350 
0
С ва 
юқори). Бунда нафақат интенсив оксидланиш, балки мой углеводлари термик 
парчаланиши мумкин. Катта солиштирма юк таъсири натижасида, одатда ишга 
туширишда, баъзан барқарор ҳароратда ҳам чегаравий ишқаланиш кузатилади, 
бу эса шестерняларнинг тирналиши ва уваланишига олиб келиши мумкин. 
Қишда ишга тез тушишини таьминлаш учун қовушқоқлик кам ва қотиш 
ҳарорати паст бўлиши зарур, лекин барқарор иш режимида катта контакт 
юкларида тез ейилишнинг олдини олиш учун мой қовушқоқлиги етарлича катта 
бўлиши керак. 
Бундай оғир шароитда ишлайдиган мойлар жуда мустаҳкам мой 
плёнкасига эга бўлиши лозим. Ушбу мақсадда гипоид мойлари таркибига 
«олтингугуртлаштирилган» ўсимлик мойлари ва таркибида олтингугурт, 
фосфор ва хлор бўлган присадкалар киритилади.