0‘zbekiston respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi erkin Egamberdiyev mikroiqtisodiyot

Stavka foizlari real va nominal stavka foizlariga bo‘linadi.

Real stavka foizi — investitsiyalarning hisobiga xarid qilinadigan tovarlar miqdorining qaytimini ko‘rsatadi.

Nominal stavka foizi — bugun dollar investitsiya qilinsa, kelajakda qancha ko^lp dollar olishni ko‘rsatadi. Bu yerda ko‘proq hozirgi va kelasi davrdagi bir xil miqdordagi dollarga qancha narsa xarid qilish mum- kinligi qiziq. Ya’ni ko'proq nominal stavka foizi emas, real stavka foizi qiziqroq.

Inflatsiya yuqori boMgan davrlarda real va nominal stavka foizi bir- biridan ancha farq qiladi. Faraz: Nominal stavka foizi 10, bir yilda esa 30% ga oshadi. U holda bugungi investitsiya qilingan bir dollar bir yildan so‘ng 1,30 dollarga aylanadi. Shu 1,30 dollaiga hozir 1 dollarga olish mumkin bo'lgan mahsulot xarid qilinadi. Shunday qilib, real stavka foizi bir yildan so‘ng nolga teng bo‘ladi.

Investor bir yildan so‘ng investitsiya qilingan dollarga hozirgi miqdoridan ko‘p mahsulot ololmaydi.

Inflatsiya sur’atlarini awaldan aniq bilib bo‘lmaydi. Agar qan- daydir bir aniq Firmadagi pulni nominal stavkasi bo‘yicha 10% ga kamaytirsa, olinadigan real stavka foizi uncha aniq bo'lmaydi. Yuqo- ridagi real stavka foizini aniqlash usuli yordamida qarzga pul berish kerakmi yoki yo‘qligini hal etish uchun kutilayotgan real stavka foizini baholash zarur. Buning uchun nominal stavka foizi, kutilayotgan inflatsiya sur’atini ayirib tashlash lozim. Boshqa tomondan olinadigan bo‘lsa, qo‘yilgan pul mablag‘lari foydaliligini aniqlash uchun real stavka foizi tenglamasini ishlatib haqiqiy stavka foizi topiladi. So‘ngra kutilayotgan stavka foizini ayirib tashlab, inflatsiya darajasini baho- lashdagi xatoni aniqlash mumkin.