0‘zbekiston respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta’lim vazirligi erkin Egamberdiyev mikroiqtisodiyot

Ularning iqtisodiy mohiyati va harakat natijalarini quyidagi misolda ko‘rish mumkin.

Kapital bu mulk, ya’ni firmaga tegishli bo‘lgan korxona, uning mashinalari, dastgohlari va boshqalardir. Agar firma ixtiyoridagi televizor ishlab chiqaruvchi korxonalarning qiymati 10 min. dollar bo‘Isa, bunda uning asosiy kapitali 10 min. dollar turadi.

Ishchi kuchi, xomashyo, materiallar, tayyor mahsulot kabi ishlab chiqarish omillari esa uning oborot kapitali hisoblanadi. Firmaning bir oylik ishlab chiqarish hajmi 800 ta, yiliga 9600 ta televizor bo'lsa, buning uchun 2000 mehnat soati, 500 kg material (mis) sarf etishi lozim. Mahsulot hajmi, o‘zgaruvchan xarajatlar oborot kapitalini ifoda etuvchi ko‘rsatkich. Faraz qilingki, ishchining tarif stavkasi soatiga 15 dollar, misning 1 kg bahosi 0,80 dollar. Shunda umumiy o‘zgaruvchan xarajatlar oyiga qancha bo‘ladi?

(2000 x 15 doll)+ (500 x 0, 80 doll)= 30400 doll.

Mahsulot birligi uchun oylik o‘rtacha o‘zgaruvchan xarajatlar qancha bo‘ladi? 30400 doll : 800 = 38,0 doll.

Agar «televizorning 1 donasi 52,0 doiiarga sotiladi» deb hisoblansa, u holda bir dona televizor hisobidan o‘rtacha foyda qancha bo‘ladi? 52,0-38,0=14 doll.

Umumiy foyda esa har oyiga 11200 doll. (800 dona x 14=11200 dollar), 12 oyda esa 134400 dollar bo'ladi. Bu ham oborot kapitali hisoblanadi. Lekin shu hajmdagi ma’lum xil televizorlarni ishlab chiqarish uchun firmaga 10 min. doiiarga qurilgan korxona zarur.

Shunday qilib, 10 min. dollarlik asosiy kapital har oyda 11200 doll, foyda keltiradi.