0‘zbekiston respublikasi oliv va orta maxsus ta’lim vazirligi

7. Sezgi va idrok qanday jarayonda muvaffaqiyatli rivojlanadi?

1. 
   Mashg'ulot jarayonida
   
2. 
   Samarali faoliyat jarayonida
   
3. 
   Bir maqsadga qaratilgan mazmunli faoliyat jarayonida,
   

U) Lay va plastilindan narsalar yasash jarayonida qurish-yasa o‘yinlarini o'ynash vaqtida

7. 
   bob. AXLOQIY TARBIYA
   

Axloq-ijtimoiv ong, ta’sir etish va tarbiya sakli sifatida. Axloqiy tarbiyauing mohivati


Axloq (arabcha - xulq-atvor ma’nosini hi!-
diradi) ijtimoiy ong shakllaridan -bin bo‘lib.
ijtimoiy munosabatlar ham da shaxs xatti-ha-
rakatini tartibga soladigan qonun-qoidalar maj-
muidir.
Axloq - ma’naviyatning tarkibiy qismi sifatida shaxs kamolotiniog yuqori bosqichi sanaladi. Zero, axloq. axloqiy me'yorlarsiz shaxsning ruhiy va jismonan vetukligining mezotii boTgan ma’naviy kamolotga erishib boTmaydi. Axloq — shaxs yoki guruh faolivatini baholash orqa- ].i jamiyatdagi nuinosabatlarni boshqarish mexanizmi. Axloq shnnchaki munosabatlarni tartibga keltirish uchimgina emas, balki ularni uyg‘un- lashtirish uchun ham zarur. Munosabatlarni boshqarish ikki.xil usul bilan amalga oshiriladi: xulq-atvorni rag'batlantirish va jazolash. Axloq jamiyatdagi munosabatlarni tartibga soladi va ijtimoiy rivojlamsh ehti- yojlari ifodalanadigan maqsadlarni ilgari suradi.
Axloq tushunchalari umumiy xarakterga ega. ular alohida munosa- batlarni emas, ha mm a sohadagi munosabatlarni qamrab oladi. B unday tushunchalar axloqiy kategoriya deb ataladi.
Ezgulik, tartibiilik. haqqoniylik. rostgo‘ylik, adolatlilik₅ mehnatse- varlik. jamoaviylik kabi si fat va xususiyatiarni o⁴zida birlashtirgan shaxs tavsifi axloqiy tamoyillar deb ataladi.
liayotda qoida sifatida qabul qilingan talablardan kishilar o‘zlariga odamiar orasidan namuna tanlaydi. Bu axloqiy ideal deb ataladi.
Axloqning asosiy qirralari (tamoyillari) - birdamlik (shaxsiy manfa- atlarning umumiylikning yuqori ko'rinishi sifatidagi ijtimoiylikka bo^;y- sundirilishi) va insonparvarlik .(shaxsga o*z-o‘zi.cha qadriyat va yaku- niy maqsad sifatida munosabatda boTish). Axloqiy ongning o'ziga xos tushunchalari sifatida yaxshilik va yomonlik, burch. vijdon, sha’n, qadr- qimmat kabilarni keltirib o‘tish mumkin. Yuqorida aytilganlarni e’tiborga olib, axloqning, jamiyat a'zolarining faoliyatiga yo'nalganligi va uni bosbqarilishi ma’nosida, faoliyatli tavsifini ko'rsatib o'tisli to‘gri boTadi.
Axloqiy me 'yorlar har bir ins on va jamiyat uyghmlikda mavjud bo^:la olishiga intilgan kishilik jamiyatining ko’p asrlik tajribasi natijasidir.
Insoniyat hamisha eng muhim maqsadlardan biri sifatida kishilarning hamkorlikdagi yashashida uyg'unlikka inti lib kelgan. Axloq me’yorlari




insonning yaxshilik va yomonlikni chegaralash, ezgulik nima ekanini aniqiashga intilishlari natijasida vuzaga kelgan.
Axloq-me 'yor va qadrivatlard&n iborat. Axloqning uchinchj dementi ideallarni esa, shaxs o‘zida tarkib toptirishni xohlagan me'vor va sifatlar tarzida ajratib kodsatish niumkin.
Me yor — bir turdagi xulq-atvor, takrorianadigan vaziyat, talab. standart, taqlid uchun misot. ijtimoiy fikr, did, qoida, urf-odat shaklidagi namuna. Me’yorlar ajdodlarning katta ijobiy ahamiyatga ega tajribasini odida mujassamlaydi, zero u lard a u yoki bu xulq-atvorning ko‘plab avlodlar tajribasida sinalgan maqsadga muvofiqligi aks etadi.