0‘zbekist0n respublikasi oliy va 0‘rta maxsus ta'lim vazirligi 0‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

Lolomom brigadekrinJng ishlash uchastkaiari ц Asosiy depo
c, i ifknmotivleming qaytiah punktlari
Tranzit poyezdlar ttqimini tortish ycikclori
7.7- rasm. Yo‘nalishda uchastka bekatlarining joylashish chizmasi.
kinchi tomon oxiriaa esa TO-2 texnik xizmati ko‘rsatadigan ay- lanish punkti joylashadi, oraliq uchastka bekatlar (chizmada С va t bekatlar) faqat lokomotiv haydovchilarini almashtirishni arnaiga oshirishi mumkin. Bu bekatlar uchastka va terma poyezd- larni tarqatish va tuzish punktlari boiib xizmat qiladi. Ularda ehtiyojga qarab tranzit poyezd lokomotivlari ta'minoti tashkil qilinishi mumkin. Uzaytirilgan uchastkalarda poyezdlarga xizmat ko‘rsatish tizimiga asosiy yo‘nalish va yon yoiialishlarga (rasmda D~G uchastkasi) ham xizmat koTsatilishi mumkin (lokomo- tivlar bir xil rusumda boisa). Bunday xizmat yon yo'nalishlarga ham tranzit poyezdlar oqimi bo‘lgan hollarda qo‘l keladi. Bun­day hollarda ikki-uch asosiy depo lokomotivlari xizmat ko'rsatadigan temir yoi poligoni yuzaga keladi.
Lokomotivlarning uzaytirilgan uchastkalarda xizmati va al- inashib ishlashini tashkil qilish tranzit poyezdlarning marshrul tezligini va lokomotivlarning marshrut tezligini oshiradi, sutkalik o‘rtacha o‘tadigan lokomotivlar sonini va foydalanish xarajat- larini kamaytiradi, ammo lokomotivlar xizmatini uzaytirmay- digan uchastkalarda tashkil qilish katta mas’uliyat talab qiladi, o‘z hududidan chiqib ketgan lokomotivlarning nazorati susaya- di, lokomotivlarning texnik holatini ta’minlash darajasi susaya- di. Xizmat yaxshi qilinmagan hollarda depo lokomotivlarining umumiy holati pasayadi. Shulami e’tiborga olgan holda 0‘zbekiston temir yoilarida lokomotivlar xizmatini asosan biriktirilgan uchastkalarda tashkil qilish yoiga qo‘yilgan.
Temir yoi tarmoqlarida uchastka bekatlarini belgilash va loko­motiv depolari faoliyat ko‘rsatadigan poyezdlarga lokomotiv xiz­mati ko‘rsatilishini ijobiy tashkil etishga e’tibor qaratish lozim.

2. 
   Uchastka bekatlarining tasniflanishi
   

Poyezdlarga tortish xizmatini tashkil qilishdagi o‘rni bo‘yicha uchastka bekatlari quyidagicha farqlanadi: lokomotivlarni ta’mirlovchi asosiy deposi boigan bekatlar; tortish uchastkasi- ning oxirida joylashgan, aylanish deposi yoki lokomotivlar ay- lanish punkti boigan bekatlar; lokomotivlar brigadalari (hay- dovchilari) almashadigan bekatlar (bunda zaruratga qarab tran­zit poyezdlari lokomotivlarining ta’minoti bajarilishi mumkin).
Temir yo‘l transportining taraqqiyoti davrida o‘zaro ishlash xarakteri, inshootlarning quwati va asosiy elementlarining o‘zaro joylashuvi bo‘yicha farqlanadigan uchastka bekatlarining turlari yuzaga keladi. Ko‘pgina bekatlarda inshootlarning o‘zaro joylashuviga mahalliy va topografik-jug'rofiy sharoitlar, bekat maydonlarida- gi ко‘rilishlar hamda boshqaiar ta’sir ko‘rsatadi.
Uchastka bekatining turi va konstruksiyasini belgilovchi omil- lar qatoriga: tortish turi va bekatning uchastkalarda tortish xiz- matini ko‘rsatishdagi o‘rni, asosiy yo‘nalishlardagi bosh yo‘llar soni va boshqa yo‘llarning ulanishi, asosiy parklarning o‘zaro joy­lashuvi, asosiy parklarga nisbatan lokomotiv xo‘jaligining joy­lashuvi, tranzit poyezdlar harakati va mahalliy ishlar hajmi, xarakteri, bekat maydonining uzunligi va boshqa mahalliy sha­roitlar kiradi.
Uchastka bekatlarida loyihalanadigan inshootlar va ko‘rilmalar bekatning ishlash xarakteriga qarab quyidagi asosiy jarayonlarni bajarish uchun xizmat qilishi kerak: yo'lovchilarni chiqarish va tushirish, bagaj-pochta va yo'lovchi tezligidagi yuklarni qabul qilish, saqlash va topshirish; yo‘lovchi va yuk poyezdlari bilan texnik jarayonlarni o‘tkazish; yuk hovlisi va boshqa ortish-tushirish punktlariga vagonlarni uzatish va yig‘ish, yuklarni qabul qilish, saqlash va topshirish; yuklarni ortish-tushirish, yuk (vagon)larni tortish va ortish joylarida ularning gabaritliligini tekshirish, zarur hollarda yuklarni saralash va qayta ortish, nosoz vagonlarni ta’mirlash joylariga uzatish, ta’mirlash, ayrim vagonlarni yuvish, zararsizlantirish (dezinfeksiyalash) va boshqa ishlarni bajarish; ayrim tarkib va vagonlarni qabul-jo‘natish, saralash parklaridan maxsus ko‘rilmalarga (yuvish-bug‘lash punktlariga, sanoat bekat- lariga, jonzotlarni ortuvchi va boshqalarga) uzatish.
Topshiriq bo‘lishiga qarab uchastka bekatlarida maxsus vazifa- li yoilar va ko‘riImaIar loyihalanishi kerak. Bular razryadli yuk- lar, siqilgan va suyultirilgan gazli, yong‘in va tiklovchi poyezdlar va hokazolar turishi uchun maxsus yo‘llar..
Barcha turdagi uchastka bekatlari uchun poyezd tarkiblariga texnik xizmat ko‘rsatish va tijorat nazorati, terma, uchastka va boshqa poyezdlarni tuzish, yuk ishlarini ta’minlash, shahar atrofi va mahalliy yoiovchi harakatiga xizmat ko‘rsatish bilan bog‘liq bo'lgan faoliyat saqlanadi.
Kelisholdi yoilari soniga qarab uchastka bekatlarining bir yo‘llik, ikki yoilik va ko‘p yoilik turlari farqlanadi. Keladigan yo‘nalishlar soniga qarab uchastka bekatlari bir yoki ikki yoili uchastkalarda joylashgan hamda uchta va undan ortiq yo‘nalishlar keladigan tugun uchastka bekatlarga bolinadi.
Asosiy parklarining o‘zaro joylashuviga qarab bekatlar ko‘ndalang, bo‘ylama va yarim bo‘ylama turdagi hamda yoiovchi inshootlari va yuk poyezdlari harakati parklari o‘zaro ketma-ket joylashgan uchastka bekatlari turlariga bolinadi.
Poyezdlarning tortish xizmati tizimiga qarab yo‘nalishlardagi uchastka bekatlarida lokomotiv almashishi yoki lokomotiv brigada (haydovchi)lari almashishi hamda lokomotivlar ta’minoti bajari- lishi mumkin.
Asosiy depoli bekatlarda, odatda, joriy ta’miriash yoki TO-3 xizmatini ko‘rsatish lozim bo‘Isa lokomotivlar brigadalari almash­ishi va qabul-jo‘natish yoilarida esa, lokomotiv ta’minoti bajar- ilishi mumkin. Bunday bekatlar rivojlanish bazasi, rivojlangan lokomotiv xo'jaligi, ta’miriash bazasi, texnik ko‘riкvaekipirov- ka deposi va zaruriy yoi tarmoqlariga ega boiadi.
Aylanish deposi bor boigan bekatlarda barcha poyezd loko­motivlari almashtiriladi, TO-2 texnik xizmat va ta’minot bajari­iadi. Lokomotivlarni almashtirish uchun ushbu bekatlar yugurik va berk yollarga, qabul-jo‘natish parklarining ta’minot va loko­motivlar turish yoli bilan qulay boglanishiga ega bolish kerak.
Lokomotiv brigadalari (haydovchilari) almashadigan bekat­larda TO-1 texnik xizmati tranzit park yoilarida bajarilib, qo‘shimcha inshootlar ko‘rilmaydi. Ishlash sharoitlari bo'yicha lokomotivlar ta’minoti bajariladigan boisa, u holda ta’minot ko‘rilmalari qabul-jo‘natish yoilarida yoki park strelka bo‘g1zining maxsus yoilarida joylashishi mumkin.

2. 
   Uchastka bekatlarining chizmalari
   

Tugunsiz (неузловые) uchastka bekatlari yon yolialishlar qo'shilmaydigan magistral temir yoilarida joylashadi: tugunsiz uchastka bekatlarining asosiy chizmalarida saralash parki qabul - joiiatish parklariga nisbatan tashqi tomondan joylashadi. Ayrim tugun uchastka bekatlarida saralash parki qabul-joiiatish park-

^ Ч л¹? ^ ^ ^ ^ ^ Л^ ^ „-* £ ^ .Р rs* ■5- г£" л? А г^ • _<о'Л? ° 5> А о А л> >N. 4S р
sJ О" л"⁴ ■ч? * е>. <0 W *4/ СУ ■4J л"*. >< С\ j\J о,
’ ‘ ^ с?" $ £*. <>* >
#С V '•£-^i? ^ ^ ^ ## ^-о
////^/#//^^^^
^’/^f^/t/'Ж///#'// &
*'£ /*#*
v V а” 4? ■* х- ^ч- 4S ^0? & ^ а \ -С" ^ & &