0‘t oldirish tizimlari kontaktl1

IZ.lO chizma. Markazdan qochma rostlagichning holatlari:
/-korpus qopqog'i; Z-rostlovchi qistirma; .J-zichlovchi qistirma; 4-tmbVa mahkamlanadigan shtutser;
5 trubka, б-prujina; 7-diafragma; X-rostlagich koipusi; 9-tortqi; 10-tortqi o‘qi; 7/ uzgichning qozg'aluvchan plastinasi /-vakuum rostlagich diafragrrasinmg dvigatel kata (a) va kichik (b) yuklanishlar bilan ishiagandagi holatlari.

]
ib-katta tirqish, kichik burchak; d-kichik tirqish,
kata burchak. i-o^lt oldirishni o matish richagi;
2-o't oldirishni o‘matish nchagini taqsimlagich
korpusiga mahkamlovchi boltlar; J-oktan-
korrekior plastmasini mahkamlovchi boltlar;
4-iaqsimlagich korpusi; 5 oktan-korrektor
shkalasi; 6-rostlash gaykalari.


12. ll-chiz/na. Markazdan qochma va vakuumli o‘t oldirishni ilgarilatish rostlagichlarining hamkorlikda ishlash graflklari:


12.12-chiz/na. Oktan-korrektor qurilmasi (a) uzgich kontaktlarini yopiq holatda turish burchagini ular orasidagi tirqishga (zazorga) bog'liq holda o'zgarishi:

-markazdan qochma rostlagich tafsifnomasi;
2-dvigatei yuklanishtarining turhcha qiymatlan uchun
vakuumli rostlagich tqfsifnomalari, 3-vakuumli
mslagich hisobiga burchakning o'zgarishi;
4-markazdan qochma rostlagich hisobiga burchakning
n ‘zganshi; 5-o‘t oldirishni ilgarilatish burchagini
hoshlang'ich o'matiiishi; 6 dvigareining sail ishlash
rejimidagi ayianishlar chasIotasi zonasi.
zichlangan. Vakuumli rostlagich diafragmasining chap tomonidagi bo‘shliq esa atmosfera bilan tutashgan bo'ladi.
Diafragmaga (7) tortqi (9) mahkamlangan. U uzgich o'rnatilgan plastina (11) bilan sharnirli bog'langan. Dvigatel yuklanishi pasayganda drossel-zaslonkasi birmuncha yopiladi va vakuumli rostlagich trubkasi ulangan joyda, binobarin, diafragmaning o‘ng tomonidagi bo'shliqda ham siyraklanish ortadi. Siyraklanish ta’siri ostida diafragma (7) prujina
kuchini yengib siljiydi va tortqi (9) yordamida uzgich o'rnatilgan qo'zg'aluvchan plastinani (11) mushtcha aylanishiga qarshi tomonga buradi. O't oldirishni ilgarilatish burchagi kattalashadi.
Dvigatel yuklanishi ortishi bilan drossel-zaslonkasi ochilib boradi, rostlagichning o‘ng bo'shlig'idagi siyraklanish kamayadi va prujina (6) diafragma hamda u bilan bog'langan tortqini (6) chap tomonga suradi. Tortqi qo'zg'aluvchan plastina va uzgichni mushtcha aylanadigan tomonga burib, shu yo'l bilan o't oldirishni ilgarilatish burchagini kich- raytiradi.
Tirsakli valning ayianishlar chastotasiga bog'liq holda, markazdan qochma rostlagich hosil qilgan o't oldirishni ilgarilatish burchagining o'zgarishi 1-egri chiziq bilan (12.11-chizma) ko'rsatilgan Shu chizmada
markazdan qochma va vakuumli o‘t oldirishni ilgarilatish rostlagich- larining hamkorlikda bajargan ishining grafigi ham tasvirlangan. Vakuumli rostlagichning tavsifnomalari (2-egri chiziqlar) dvigatel nominal yuklanishining ayrim qiymatlari uchun keltirilgan. Dvigatel- ning to‘la yuklanishida vakuumli rostlagich ishlamaydi.
Oktan-korrektor (12.12-chizma) o‘t oldirishni ilgarilatish burchagini yonilg'idagi oktanlar soniga qarab o‘zgartirish uchun xizmat qiladi.
Oktan-korrektor vositasida o‘t oldirishni ilgarilatish burchagi tirsakli valning burilish burchagi bo‘yicha ±12° ga o'zgartiriladi. Oktan- korrektor shkalasining (5) bitta bo‘linmasi o‘t oldirishni ilgarilatish burchagini tirsakli valning burilish burchagi bo‘yicha 4° ga o‘zgarishiga mos keladi. O't oldirishni ilgarilatish burchagi oktan-korrektor yorda- mida uzgich-taqsimlagich korpusini yetaklovchi valikka nisbatan burib rostlanadi. Buning uchun mahkamlovchi boltlar (3) bo'shatiladi va rost- lovchi gaykalar (3) aylantirilib, uzgich-taqsimlagichning korpusi u yoki bu tomonga buriladi. Rostlashni yakunlab, mahkamlovchi boltlar va rostlovchi gaykalar qotirib qo'yiladi.
Yuqorida keltirilgan o‘t oldirishni ilgarilatish burchagini rostlovchi uchta qurilma uzgich-taqsimlagich konstruksiyasidagi turli elementlarga mustaqil ravishda ta’sir ko'rsatadi, ya’ni markazdan qochma rostlagich uzgich mushtchasini, vakuumli rostlagich uzgichni va oktan-korrektor uzgich-taqsimlagich korpusini buradi.
0‘t oldirishni ilgarilatish burchagining haqiqiy qiymati boshlang'ich o'rnatish burchagi hamda oktan-korrektor, markazdan qochma va vakuumli rostlagichlar o‘rnatgan burchaklar yig'indisidan iborat bo'ladi {12.11-chizmaga qarang). Yana shuni esda tutmoq kerakki, uzgich kontaktlaridagi tirqishlarning o‘zgarishi va uzgich richagi yostiqchasi- ning yeyilishlari ham o‘t oldirishni ilgarilatish burchagining o'zgarishiga olib keladi Shuning uchun dvigatelda o‘t oldirish paytini (momentini) o'rnatishda hamda markazdan qochma va vakuumli rostlagichlarni tekshirishda va rostlashda, uzgich kontaktlaridagi tirqish hamda uzgich richagi yostiqchasining yeyilishi tekshiriladi.
Uzgich kontaktlari orasidagi tirqish, o't oldirish tizimining ishonchli ishlashida muhim rol o'ynaydi. Chunki, kontaktlarning tutashib turish burchagi (12.12-chizma, b, d) yoki vaqti shu tirqishga bog'liq bo'ladi. Aynan shu kontaktlami tutashib turish vaqti mobaynida birlamchi cho'lg'amdagi tok o'sadi.
Kontaktlar orasidagi tirqishni emas, balki kontaktlarning tutashib turish burchagini rostlash to'g'ri deb hisoblanadi. Shu maqsad uchun maxsus stendlar va qolda olib yuriladigan asboblar ishlab chiqarilgan. Dvigateldagi silindrlar soniga bog‘liq holdagi kontaktlarning tutashib turish burchagi a_} va kontaktlar orasidagi tirqish (agar tayyorlovchi zavod ko'rsatmasi bo‘lmasa) quyida keltirilgan:

Dvigateldagi silindrlar soni	4		6	8
Kontaktlarning tutashib turish burchagi, gradus	43+3		39±3	30±3
Kontaktlar orasidagi tirqish, mm		0,4±0,05		0,35±0,05

Р125-Б, 30.3706 (ВАЗ) taqsimlagich uchun burchak (55±3)°, tirqish (0,4±0,03)mm.
Dzgich kontaktlari orasidagi tirqishni rostlash uchun uzgichning qo‘zg‘almas kontakti mahkamlangan vint (15) bo‘shatiladi (12.8- chizmaga qarang) va ekstsentrikli rostlash vintini (13) burab, kerakli tirqish yoki kontaktlarning tutashib turish burchagi o‘rnatiladi. So‘ng vint (15) qotirib qo'yiladi.
Kondensator taqsimlagich korpusining tashqarisiga yoki ichkarisi- ga o'rnatilishi mumkin. Kondensator rulon qilib o‘ralgan va bir-biridan maxsus qog‘oz bilan muhofaza qilingan tasmasimon ikkita aluminiy folgasidan iborat. Folga tasmalari (kondensator qatlamlari) muho- fazalovchi qog‘ozga nisbatan ho'ylama o‘q bo'yicha turli tomonlarga surilgan bo'ladi va o'ralgandan so‘ng rulonning tores qismlari qatlamning chiqishlari bo‘lib hisoblanadi. Folga tasmasining biri kondensator korpusi bilan, boshqasi esa uning “chiqishi” bilan ulangan. Uzgich- taqsimlagich ichiga o'rnatiladigan kondensatorlarning o‘lchamlari kichik boladi va ular tok yorib o‘tganda o‘zi tiklanish xususiyatiga ega.
O't oldirish uzgichi va starter uzgichi (12.13-chizma, a, d) o‘t oldirish tizimini, starterni, radiopTiyomnikni, nazorat-o'lchov va boshqa asboblarni ulash hamda uzish uchun xizmat qiladi. U qulf va uzgichdan iborat. Kalit (7) qulf barabaniga (6) kiritilganda baraban va u bilan bog'langan rotorni (3) buralib ketishdan saqlovchi qulf plastinalarini barabanga botiradi. Kalit buralganda qo‘zg‘aluvchan kontakt (9) ta minlash manhayi bilan ulangan markaziy qisqichni (10) (AM) va ПР, КЗ, CT qisqichlarga mos ravishda ulangan kontaktlarni (11, 12, 13) o'zaro tutashtiradi.
1