05-Chilangarlik ma`ruzalar matni

3.2. Kesish asboblari 
Chilangarlikda qo`llaniladigan kesuvchi asboblardan biri — zubilo o`rta 
zarba oluvchi uchta qismdan iborat bo`lib, po`lat (U7, U8A, 7XF, 8XF)dan 
tayyorlanadi (58-rasm, 
a). 
Ishchi qismi (2) — ponasimon kesuvchi chiviqning 
tig`i (1) ma`lum burchak ostida o`tkirlangan. Zarba oluvchi qismi (4) yuqoriga 
borgan sayin ingichkalashgan, uchi qalpoq shaklida. Metallni kesishda 
zubiloning o`rta qismidan (3) ushlanadi.Zubiloning o`tkirlik burchagi ishlov 
beriladigan metallning qattikligiga bog`liqholda tanlanadi. Ayrim metallarni 
kesishda tavsiya etiladigan o`tkirlik burchaklari quyidagicha: qattiq materiallar 
(qattiq po`lat, bronza, cho`yan) —70°; o`rta qattiklikdagi materiallar (po`lat) — 
60°; yumshoq materiallar (jez, mis, titanli qotishma) — 45°; alyumin qotishmasi 
— 35°. 
Zubilolar 100, 125, 160, 200 mm uzunlikda, ishchi qismining eni 5, 10, 16 
va 20 mm o`lchamlarda yasaladi. Ishchi qismining 0,3— 0,5 mm uzunlikdagi 
bo`lagi (tig`i) toblanadi.
Kreysmeysel 
zubilodan o`zining kambar eni bilan farqlanadi (58-rasm, 
b). 
U 
bilan zagotovkada shponka ariqchalari hosil qilinadi, keng taxta sirtlaridan 
qatlamlar kesiladi. Kreysmeysellar zubilo tayyorlanadigan materiallardan 

---

16
yasaladi. Har ikki asbobning o`tkirlik burchaklari va zarba oluvchi ishchi 
qismlarining mustahkamlik darajalari bir xildir.
Zagotovkalarga yarim aylana (segment) va shunga o`xshash ariqchalar 
o`yishda maxsus kreysmeysellardan foydalaniladi (58-rasm, 
v). 
Ular 
oddiylaridan kesuvchi qismining shakli bilan farqlanadi.
Ariqcha o`yish kreysmeysellari U8A po`latdan yasalib, ularning uzunligi 80, 
100, 120, 150, 200, 300 va 350 mm, yumaloqlanish radiusi I; 1,5; 2; 2,5 va 3 
mm bo`ladi.