05-Chilangarlik ma`ruzalar matni

 
 
Adabiyotlar 
1. “Chilangarlik” N.Makiyenko,A.Umronxo`jayev.Kasb-hunar kollejlari uchun 
darslik.Toshkent – “Mehnat” nashriyoti 2003-yil. 
2. Sh.A.Karimov. Chilangarlik asbob-uskunalari «Voris-nashriyot»,Toshkent 
3. 
www.ziyonet.uz
; 
www.google.ru
; 
www.yandex.ru
; internet saytlari.
 

---

94 
Ma`ruza 
№
 19 
Mavzu: Elektr simlarni qalaylab ulash 
Reja: 
19.1.Kavsharlashga tayyorlanish
 
19.2.Yumshoq kavshar bilan kavsharlash
 
 
19.3.Yumshoq va qattiq kavsharlar bilan kavsharlashda xavfsizlik qoidalari
 
Taxminiy ish ob`ektlari: 
oq tunuka , idishlar, moy idishlar 
Asbob va jihozlar: 
issiklik kavsharlagichlari, uch yokdi shaberlar, har xil 
egovlar, kavsharlash lampasi 
Moslama va materiallar: 
yassi jag`li ombur, xlorid kislota,rux, paxta, 
nashatir, qalay-qo`rg`oshinli kavshar, qilli cho`tkalar,latta-putta, metall cho`tka. 
19.l. Kavsharlashga tayyorlanish 
1) Shisha idishning 1/4 qismi hajmi-da suv quyiladi.Shisha voronka orqali 
idishning yana 1/4 qismicha xlorid kislota quyiladi.Eritmaga mayda 
plastinachalar tarzida kesilgan rux solinadi (gaz pufakchalari ajralib chiqqanidan 
so`ng eritma ishlatishga tayyor bo`ladi). 
2) Buyum detallarining kavsharlanadigan joyi bir-biriga yaxshi moslanadi. Shu 
joy metall cho`tka va latta bilan ifloslik va namdan tozalanadi, chok esa shaber 
yoki egov bilan yaltiraguncha jilo beriladi. 
3) Lampa kosachasiga benzin quyib yoqiladi.Benzin yonib tugagach, nippel 
klapani sal ochiladi, lampa sig`imiga havo beriladi va lampa himoya qurilmasiga 
yaqinlashtiriladi.Lampaning burama naychasi past alangada qizdirilgach, olov
me`yorlanadi. Nippel ifloslanganida, primus ignasi bilan tozalanadi. 
Kavsharlash lampasiga (idishning 3/4 qismi hajmidan oshirmasdan) ingichka
naycha yoki chog`roq voronkadan foydalanib kerosin quyiladi. Shundan 
keyin idishning og`zi rezbali tiqin bilan burab berkitiladi va lampa quruq qilib
artiladi. 
Lampa g`isht yoki maxsus moslama yaqinida yonib turgan denaturat alan 
gasidan o`toldiriladi, denaturatlampaning maxsus kosachasiga quyilgan bo`ladi; 
forsunka ifloslangan bo`lsa, jo`mrak berkitib qo`yilib, igna bilan tozalanadi. 

---

95 
4) Kavsharlagich uchi egov bilan 
kuyindidan tozalanib, uchining qirrasi sal 
dumaloqpantiriladi. Kavsharlagich (koviya) 
taglikka shunday qo`yiladiki, uning tovoni 
chetga yo`naltirilgan bo`ladi Kavsharlash 
lampasining 
alangasi 
kavsharlagich 
tovoniga 
qaratiladi. 
Kavsharlagichning 
qizigan-qizima-ganligi 
uning 
uchini 
novshadilga botirib ko`rish yo`li bilan 
tekshiri-ladi (agar novshadil pishillab, un-
dan ko`kish tutun chiqsa, dsmak, kav-
sharlagich yaxshi qizigan).Kavshar-
lagichninguchi novshadilda tozalanadi va 
unga 
kavshar 
chiviq 
yaqinlashtirilib, 
oqartiriladi 
Kavsharlagich—koviya 
qizdirilib, unga qalay yugurtiriladi 
kavsharlagichni shunday qo`yish kerakki, 
uning ish (ponasimon) qismi alangadan pastga qarab tursin, alanga hududida esa 
uning qalin qismi turishi kerak.Qizigan kavsharlagichni stolga emas, balki 
maxsus taglikka kuyish kerak, shunda issiklik bekorga isrof bo`lmaydi va 
kavsharlagich ifloslanmaydi.