05-Chilangarlik ma`ruzalar matni

8.4. Yumaloq, kvadrat, tasma va list materiallarni qirqish
Yumaloq materialni qirqish. 
Kichik diametrli metallar qularra bilan, katga 
diametrli o`q, val va shunga o`xshash metall zagotovkalari vintqirqar 
dastgohlarda hamda g`ildirakli arralar yordamida qirqiladi. 
Zagotovkaga kernlab iz tushirib, uni giraga gorizontal holatda qisiladi va uch 
yokli prizma egov bilan katga bo`lmagan ariqcha ochiladi. Polotnoga 
mineralmoy surkabo`yiqdanarralanadi. Zagotovkani butunlay qirqish 
sindirmay qoldirish mumkin. Agar zagotovkaning toretsiga dastgohsa ishlov 
beriladigan bo`lsa (egovlash va b.) uning ikkito`rt tomonidan kesiq hosil qilib, 
so`ngra giraga qisilgan holatda bolg`a zarbasi bilan sivdiriladi tomonidan 
boshlash maqsadga muvofiq (123-rasm, 
b). 
Polotnoni burib qirqish usuli arra 
ramkasi kirib boraolmaydigan uzun materiallarni qirqishda qo`llaniladi (123-
rasm, ye
). 
Ammo, polotnoni 
qirqishda uni kallak yon kesigiga 
o`rnatib 90° burchak osgsdaburaladi. 
Bunday 
vaziyatda 
arra 
tishlari 
metaldsagi 
ariqchadan 
qiyalab 
ketishining oldini olish maqsadida uni 
ehtiyotlik bilan arralash kerak. Yopiq 
kontur 
bilan 
chegaralangan 
zagogovkalarni qirqishda ham bu 
usulni qo`llashmumkin (123-rasm, 
g).
Yupqa list va profil metallarni qirqish. 
Yupqa 
listdan tayyorlangan zagotovka va detallarni yog`och 
Qirqishni boshlashda chap qo`l bosh barmog`ining 
tirnog`ini zagotovkaga qo`yib, arra polotnosini tirnoqqa 
jipslanadi (122-rasm, 
a). 
Arrani faqat o`ng qo`l bilan 
ushlash kerak. 
Kvadrat kesimli detalni qirqish 
uchun gira jag`iga 
mahkamlab, arrani biroz qiya holda harakat qildirib dastlabki 
ariqcha ochib olinadi.Shundan keyin arrani gorizontal holatda 
ushlab zagotovka arralanadi (122-rasm, b). 
Zagotovkalarni chuqur qirqish uchun ikki qo`l bilan 
arralanadi, bu holda chap qo`l bilan dastgoh ramkasini 
bosib, o`ng qo`lda arrani ilgarilama qayta harakat qildiriladi 
(123-rasm, 
a).

---

42 
bruslar orasiga qavatlab taxlab gira jag`lariga qisiladi va ularni bruslar bilan 
birgaliqda qirqiladi (124-rasm, 
a).