05-Chilangarlik ma`ruzalar matni

Qo`larra tishlarini chaparastalash. 
Qo`larra bilan qirqishda polotnoning 
tishi zagotovkada siqilib qolmasligi uchun keriladi. Xalqtilida buni arrani 
chaparastalash deb ataladi. Chaparastalashda lolotno tishlari tartib bilan biri 
o`ng tomonga, ikkinchisi chap tomonga 0,6 mm egiladi. Egish ikkita tish 
baladdligidan kam bo`lmasligi, chaparastalash qadami esa 8 mm bo`lishi 
kerak. 
Egishni 
tish 
yoki 
polotno 
bo`yicha 
chaparastalash 
qatsamining 
qiymatiga(8) bog`liqhodda amalga oshirish mumkin (119-rasm, 
a, 6). 
S>0,8 
MM 
bo`lganda tish bo`yicha chaparastalanadi. Bunday usulni gofralash deb 
ataladi. S kichik bo`lganda ikkiuch tishni o`ng tomonga, ikkiuch tishni chap 
tomonga egiladi. Arap S o`rtacha bo`lsa, bitta tishni o`ngga, ikkinchi tishni 
chap tomonga, uchinchi tishni esa o`z holatida qoddiriladi. 

---

40 
Tishi yirik bo`lgan polotnolarda birinchi tish o`ngga, ikkinchisi chapga 
egiladi. Tish bo`yicha chaparastalash qadami 1,25 yoki 1,6 mm. li polotnolar 
uchun qo`llaniladi. Arralash ishlariga tayyorgarlik. 
Ish boshlashdan avval zagotovkani gira jag`lariga o`rnatib, keyin ggolotno 
tanlanadi. Uni stanok kallagining kesigiga o`rnatilgavda tishlar dastaga 
qaramaqarshi tomonga yo`nalgan holatda (120-rasm, 
a, 6) 
polotnodagi 
teshiklarning aniq ro`parasiga o`rnatilishi, bunda taranglash vinti kallakdan 
10— 12 mm chiqib turishi kerak. Shtiftlar kallakning kesigiga kirgizib 
qo`yiladi (shtiftlarning diametri teshiklarining diametriga mos bo`lishi kerak). 
Arra polotnosini qo`lda (yassi jag`li ombirlar, qo`l giralarini ishlatish man 
qilinadi) gaykalarni yengil aylantirish yo`li bilan taranglanadi (120 -rasm, ye), 
taranglash darajasi polotnoga yon tomondan barmoq bilan yengil bosib ko`rish 
bilan tekshiriladi: agar polotno egilmasa, taranglash qoniqarli hisoblanadi.
 
Polotnoni tarangligi yetarli bo`lmagan holatda ishlatishga mutlaqo yo`l 
qo`yilmaydi, 
chunki 
bunday 
hodda 
u 
sinadi. 
Taranglashda polotnoning uzilib ketish xavfi borligi 
tufayli arrani yuzdan bir oz nariroqda tutib turish 
kerak.